Public Diplomacy 2020: New Dimension – Development Policy Foundation

Polish Village in Europe. History of Success: Best Practices Of Effective Use Of European Funds

The project builds the image of Poland in the process of integration of the Western Balkan countries with the EU, with an indication of Poland’s experience in the modernization of rural areas and agriculture, i.e. a country that has successfully overcome the path of social, political and economic changes and is ready to share its unique experience and knowledge with this scope, as well as an important participant in the debate and international cooperation in the field of agriculture and rural development, with significant potential in the bilateral, regional and global dimensions.

Project draws on the question asked by the broad public in the Western Balkans: what are the benefits of EU membership for rural areas and its communities, farmers and entrepreneurs. The practical answer to this question brings the measurable success of the transformation of the Polish countryside, the modernization of Polish agriculture and agricultural processing, as well as Polish innovations implemented there. The project includes a presentation, in-depth analysis and promotion among experts, opinion leaders and journalists of the best Polish experiences related to the transformation and modernization of villages and the benefits of EU membership in this area.

The project includes a series of webinars with opinion leaders, journalists and representatives of organizations from Serbia, Bosnia and Albania, and further dissemination of project materials, available in national languages also after the end of the project. The project provides practical examples and benefits as well as addresses the issues pertaining to the EU association and future membership of the Western Balkans: rural identity, profitability of agricultural production, access to innovation, food security, production and supply stability. The example of Poland is particularly valuable here: where agriculture and the countryside have gone from being skeptical about integration to one of the sources of the greatest innovation and a symbol of the success of Polish transformation.

Publication:

Polish Village in Europe – History of Success

Interviews:

Production and sales chains of local agriculture products & Geographical Indicators (SR)

Polish experiences as valuable example of sustainable development of rural areas (SR)

The effect of EU accession on Polish agriculture (BiH)

Sustainable rural and agricultural development – Experiences from Poland (BiH)

Importance of local products, certification and diversification of incomes on farms (ALB)

Interview with Polish expert on bio and traditional products of Dibra, agriculture and combining it with tourism (ALB)

All podcasts are available below with English, Serbian, Bosnian/Croatian/Serbian and Albanian descriptions.

ENG: Introductory lecture regarding benefits of polish economic transition following the EU accession in 2004, e.g. promotion of new strategies leading to increase of productivity and income of polish farms, development of technologies and innovations, along with increasing environmental awareness and integration of agriculture with other sectors, eg. biotechnology and energy. Expert also mentioned disadvantages of accession, like increase of usage of chemical fertilizers and describe challenges related to implementation of New Green Deal postulates, transition to bio farming and efficient cooperation in network on many levels: production, selling, marketing.

Expert presents post-2020 goals of Common Agricultural Policy aiming on consumers’ health and strengthening the agricultural sector, by mitigation of climate change impact and implementation of feasible environment-oriented solutions and eco-innovations via EU policy instruments such as certification systems or “greening mechanisms”; further, providing 2 case studies analysis of organic production, which gave an impetus to experimentation, establishing market relationships, acquiring valuable knowledge and support to develop the business in a sustainable way. Shows influence of development of the agriculture sector on regions competitiveness, natural landscape, culture, tradition and economy and presents two major strategies: specialization and diversification of production, as most important boosters for innovation. These are possible by skills and knowledge transfer provided by rural leaders and experts as well as inherited knowledge from previous generations; combined with personal features of polish innovative farmers, who are open minded and willing to gain knowledge and participate in international experience exchange.

SR: Uvodno predavanje Sylwia Szparkovska o prednostima poljske ekonomske tranzicije nakon pristupanja EU 2004. godine, npr. promocija novih strategija koje vode ka povećanju produktivnosti i prihoda poljskih farmi, razvoj tehnologija i inovacija, zajedno sa povećanjem ekološke svesti i integracijom poljoprivrede sa drugim sektorima, npr. biotehnologija i energetika. Stručnjak je takođe spomenuo nedostatke pristupanja, poput povećanja upotrebe hemijskih đubriva, i opisao izazove u vezi sa primenom postulata Novog Zelenog plana, prelaskom na bio poljoprivredu i efikasnom saradnjom u mreži na mnogim nivoima: proizvodnja, prodaja, marketing.

Stručnjak predstavlja ciljeve Zajedničke poljoprivredne politike nakon 2020. godine, usmerene na zdravlje potrošača i jačanje poljoprivrednog sektora, ublažavanjem uticaja klimatskih promena i primenom izvodljivih rešenja usmerenih na životnu sredinu i ekoloških inovacija putem instrumenata politike EU kao što su sistemi sertifikacije ili „mehanizmi ozelenjavanja“; dalje, pružajući 2 studije slučaja analize organske proizvodnje, koje su dale zamah eksperimentisanju, uspostavljanju tržišnih odnosa, sticanju dragocenih znanja i podrške za razvoj poslovanja na održiv način. Prikazuje uticaj razvoja poljoprivrednog sektora na konkurentnost regiona, prirodni pejzaž, kulturu, tradiciju i ekonomiju i predstavlja dve glavne strategije: specijalizaciju i diverzifikaciju proizvodnje, kao najvažnije podsticaje za inovacije. To je moguće prenošenjem veština i znanja koje pružaju ruralni lideri i stručnjaci, kao i nasleđenim znanjem iz prethodnih generacija; u kombinaciji sa ličnim karakteristikama poljskih inovativnih farmera, koji su otvorenog uma i spremni da steknu znanje i učestvuju u međunarodnoj razmeni iskustva.

B/H/S: Uvodno predavanje Sylwia Szparkovska o prednostima poljske ekonomske tranzicije nakon pristupanja EU 2004. godine, npr. promocija novih strategija koje vode ka povećanju produktivnosti i prihoda poljskih farmi, razvoj tehnologija i inovacija, zajedno sa povećanjem ekološke svijesti i integracijom poljoprivrede sa drugim sektorima, npr. biotehnologija i energetika. Stručnjak je takođe spomenuo nedostatke pristupanja, poput povećanja upotrebe hemijskih đubriva, i opisao izazove u vezi sa primjenom postulata Novog Zelenog plana, prelaskom na bio poljoprivredu i efikasnom saradnjom u mreži na mnogim nivoima: proizvodnja, prodaja, marketing.

Stručnjak predstavlja ciljeve Zajedničke poljoprivredne politike nakon 2020. godine, usmjerene na zdravlje potrošača i jačanje poljoprivrednog sektora, ublažavanjem uticaja klimatskih promjena i primjenom izvodljivih rješenja usmjerenih na životnu sredinu i ekoloških inovacija putem instrumenata politike EU kao što su sistemi sertifikacije ili „mehanizmi ozelenjavanja“; dalje, pružajući 2 studije slučaja analize organske proizvodnje, koje su dale zamah eksperimentisanju, uspostavljanju tržišnih odnosa, sticanju dragocjenih znanja i podrške za razvoj poslovanja na održiv način. Prikazuje uticaj razvoja poljoprivrednog sektora na konkurentnost regiona, prirodni pejzaž, kulturu, tradiciju i ekonomiju i predstavlja dvije glavne strategije: specijalizaciju i diverzifikaciju proizvodnje, kao najvažnije podsticaje za inovacije. To je moguće prenošenjem vještina i znanja koje pružaju ruralni lideri i stručnjaci, kao i naslijeđenim znanjem iz prethodnih generacija; u kombinaciji sa ličnim karakteristikama poljskih inovativnih farmera, koji su otvorenog uma i spremni da steknu znanje i učestvuju u međunarodnoj razmjeni iskustva.

ALB: Ligjërata hyrëse e siguruar nga Sylwia Szparkoëska, në lidhje me përfitimet e tranzicionit ekonomik polak pas pranimit në BE në 2004, p.sh. promovimi i strategjive të reja që çojnë në rritjen e produktivitetit dhe të ardhurave të fermave polake, zhvillimin e teknologjive dhe inovacioneve, së bashku me rritjen e ndërgjegjësimit mjedisor dhe integrimin e bujqësisë me sektorë të tjerë, si bioteknologjia dhe energjia. Eksperti gjithashtu përmendi disavantazhet e pranimit në BE, siç është rritja e përdorimit të plehrave kimikë, dhe gjithashtu përshkruan sfidat në lidhje me zbatimin e postlates së marrëveshjes se gjelbër ‘Neë Green Deal’, kalimi në bujqësi organike dhe bashkëpunimin efikas në rrjet në shumë nivele: të prodhimit, shitjes dhe tregtimit.

Eksperti na prezanton me qëllimet përtej vitit 2020 të Politikave të Përbashkëta Bujqësore që synojnë mbrojtjen e shëndetit të konsumatorëve dhe forcimin e sektorit bujqësor, duke zbutur ndikimin e ndryshimit të klimës dhe duke zbatuar zgjidhje të mundshme të orientuara në mjedis dhe eko-inovacione përmes instrumenteve të politikës së BE-së të tilla si sistemet e certifikimit ose ndryshe të ashtëquajturat ‘mekanizmat gjelbëruese’; më tej, duke siguruar analiza të dy rasteve studimi të prodhimit organik, të cilat dhanë një shtysë për eksperimentim, për vendosje të marrëdhënieve të tregut dhe për marrjen e njohurive dhe mbështetjes së vlefshme për të zhvilluar biznesin në një mënyrë të qëndrueshme. Ai tregon ndikimin e zhvillimit të sektorit të bujqësisë në konkurrencën e rajoneve, peizazhin natyror, kulturën, traditën dhe ekonominë dhe paraqet dy strategji kryesore: specializimin dhe diversifikimin e prodhimit duke qenë nxitësit më të rëndësishëm për inovacionin. Këto bëhen të mundura duke aftësuar dhe transferuar njohurit e ofruara nga udhëheqësit dhe ekspertët rurale, si dhe njohuritë e trashëguara nga gjeneratat e mëparshme; kombinuar me tiparet personale të fermerëve inovatorë të Polonis, të cilët janë me mendje të hapur dhe të gatshëm për të fituar njohuri dhe për të marrë pjesë në shkëmbimin e përvojave ndërkombëtare.

ENG: Expert provides examples of polish cost-efficient on-farm innovations and solutions, which are easy to apply and benefit directly farmer entrepreneurs and favour development of rural areas in general. Described case studies show benefits of direct food supplies and deliver examples of beneficial and useful adjustments for small scale farms that significantly support increase of production. These may be, among others: innovative, smart farming techniques, such as precision agriculture tools and efficient agritech methods, e.g digital crop optimisation by gathering primary and secondary data, further integrating it with mechanization processes. Besides, presents efficiency of innovations which rely on knowledge transfer, especially exchanged in peer to peer scheme; additionally implemented under certain ramifications of supply and demand on the local market. Author provides a glimpse on local food incubators as a social business model, popular around Europe, requiring relatively low financial outlays and low risk, accompanied by support provided for sustainable increase of production and its certification. Expert also highlights the importance of bright, inventive ideas for cutting-edge products combined with good marketing strategies, following trends and focusing on the heritage and local context of the product as its added value.

SR: Predsednik Fondacije za razvojnu politiku, pruža primere poljskih inovacija i rešenja na farmi koja su ekonomična, a koja se lako primenjuju i imaju direktnu korist od poljoprivrednih preduzetnika i favorizuju razvoj ruralnih područja uopšte. Opisane studije slučaja pokazuju koristi od direktnih zaliha hrane i daju primere delotvornih i korisnih prilagođavanja za male farme koje značajno podržavaju povećanje proizvodnje. To mogu biti, između ostalog, inovativne, pametne poljoprivredne tehnike, kao što su precizni poljoprivredni alati i efikasne agrotehnološke metode, npr. digitalna optimizacija useva prikupljanjem primarnih i sekundarnih podataka, koja ih dalje integriše u procese mehanizacije. Pored toga, predstavlja efikasnost inovacija koje se oslanjaju na prenos znanja, posebno razmenjenih u peer to peer šemi; dodatno implementiranih pod određenim posledicama ponude i potražnje na lokalnom tržištu. Autor daje uvid u lokalne inkubatore za hranu kao socijalni poslovni model, popularan širom Evrope, koji zahteva relativno niske finansijske izdatke i nizak rizik, uz podršku pruženu za održivo povećanje proizvodnje i njenu sertifikaciju. Stručnjak takođe naglašava važnost pametnih, inventivnih ideja za napredne proizvode u kombinaciji sa dobrim marketinškim strategijama, koje prate trendove i fokusiraju se na nasleđe i lokalni kontekst proizvoda kao njegovu dodatnu vrednost.

B/H/S: Predsjednik Fondacije za razvojnu politiku, pruža primjere poljskih inovacija i rješenja na farmi koja su ekonomična, a koja se lako primjenjuju i imaju direktnu korist od poljoprivrednih preduzetnika i favorizuju razvoj ruralnih područja uopšte. Opisane studije slučaja pokazuju koristi od direktnih zaliha hrane i daju primjere djelotvornih i korisnih prilagođavanja za male farme koje značajno podržavaju povećanje proizvodnje. To mogu biti, između ostalog, inovativne, pametne poljoprivredne tehnike, kao što su precizni poljoprivredni alati i efikasne agrotehnološke metode, npr. digitalna optimizacija usjeva prikupljanjem primarnih i sekundarnih podataka, koja ih dalje integriše u procese mehanizacije. Pored toga, predstavlja efikasnost inovacija koje se oslanjaju na prenos znanja, posebno razmjenjenih u peer to peer šemi; dodatno implementiranih pod određenim posljedicama ponude i potražnje na lokalnom tržištu. Autor daje uvid u lokalne inkubatore za hranu kao socijalni poslovni model, popularan širom Evrope, koji zahtjeva relativno niske finansijske izdatke i nizak rizik, uz podršku pruženu za održivo povećanje proizvodnje i njenu sertifikaciju. Stručnjak takođe naglašava važnost pametnih, inventivnih ideja za napredne proizvode u kombinaciji sa dobrim marketinškim strategijama, koje prate trendove i fokusiraju se na nasljeđe i lokalni kontekst proizvoda kao njegovu dodatnu vrijednost.

ALB: Kryetar i Fondacionit të Politikave për Zhvillim na sjell shembuj të disa ideve të reja inovatore për zgjidhje me kosto te ulëta brenda për brenda fermës, të cilat janë të lehta për t’u zbatuar dhe përfitimet janë drejtpërdrejt nga sipërmarrësit e fermerëve dhe favorizojnë zhvillimin e zonave rurale në përgjithësi. Përshkrimet e rasteve të studiuara tregojnë përfitimet e furnizimeve direkte të ushqimit dhe japin shembuj të rregullimeve të nevojshme dhe të dobishme për fermat e vogla që mbështesin ndjeshëm rritjen e prodhimit. Këto mund të jenë, ndër të tjera: teknika inovative dhe të ‘zgjuara’ për bujqësin, të tilla si mjete bujqësore te posaçme dhe metoda efikase agroteknike si p.sh. optimizimi i kulturave dixhitale duke mbledhur të dhëna primare dhe sekondare, duke e integruar më tej me proceset e mekanizimit. Përveç kësaj, paraqet efikasitetin e inovacioneve që mbështeten në transferimin e njohurive, veçanërisht të shkëmbyera mes kolegëve; të zbatuar gjithashtu nën degëzime të caktuara të furnizimit dhe kërkesës në tregun vendas. Autori na tregon detaje të inkubatorëve vendas të ushqimit si një model biznesi social, i njohur në të gjithë Evropën, që kërkon shpenzime relativisht të ulëta financiare dhe që ka rrezik të ulët, shoqëruar me mbështetjen e siguruar për rritjen e qëndrueshme të prodhimit dhe çertifikimin e tij. Eksperti gjithashtu thekson rëndësinë e ideve të mira, ide krijuese për produktet më të fundit të kombinuara me strategji të mira të marketingut, duke ndjekur trendet dhe duke u përqëndruar në trashëgiminë dhe kontekstin vendas të produktit si vlerën e tij të shtuar.

ENG: The expert from Agricultural Advisory Center in Brwinów presents three case studies – selected EU, practical oriented projects: 1. Slurry acidification, focused on reducing nitrogen loss from livestock production by promoting the use of slurry acidification techniques; 2. Nefertiti, regarding Networking of European Farms to Exchange Cross Fertilisation Innovation Uptake through Demonstration; 3. Fertinnowa, focused on transfer of Innovative techniques for sustainable Water use in fertigated crops. All mentioned above depict how efficiently EU Funds may be used and how beneficial they can be, when projects consist of three following factors: genuine involvement of farmers from only beginning; focus on feasible solutions, truly possible to apply on farms, and last but not least, focus on practical results and approaches that respond to the actual need of the farmers. That guarantees successful and tangible results of EU projects focused on sustainable development of rural areas. Experts also present the importance of recent focus on organic farming, protection of soil health, sustainable usage and management of water and mechanization processes as well as knowledge exchange during implementation of projects.

SR: Stručnjak iz Poljoprivrednog savetodavnog centra u Brvinov-u predstavlja tri studije slučaja – odabrane EU, praktično orjentisane projekte: 1. Acidifikacija gnojiva, usmerena na smanjenje gubitka azota iz stočarske proizvodnje promovisanjem upotrebe tehnika acidifikacija gnojiva; 2. Nefertiti, u vezi sa umrežavanjem evropskih farmi radi razmene uvođenja inovacija unakrsne oplodnje kroz demonstracije; 3. Fertinnowa, fokusirana na prenos inovativnih tehnika za održivu upotrebu vode na usevima na koje se primjenjuje fertigacija. Sve gore pomenuto prikazuje koliko se efikasno mogu koristiti fondovi EU i koliko mogu biti korisni kada se projekti sastoje od tri sledeća faktora: istinsko učešće poljoprivrednika od samog početka; usredsređenje na izvodljiva rešenja, koja je zaista moguće primeniti na farmama, i na kraju, ali ne najmanje važno, fokusiranje na praktične rezultate i pristupe koji odgovaraju stvarnim potrebama farmera. To garantuje uspešne i opipljive rezultate projekata EU usmerenih na održivi razvoj ruralnih područja. Stručnjaci takođe predstavljaju važnost nedavnog fokusiranja na organsku poljoprivredu, zaštitu zdravlja tla, održivo korišćenje i upravljanje vodom i procesima mehanizacije, kao i razmenu znanja tokom sprovođenja projekata.

B/H/S: Stručnjak iz Poljoprivrednog savjetodavnog centra u Brvinov-u predstavlja tri studije slučaja – odabrane EU, praktično orjentisane projekte: 1. Acidifikacija gnojiva, usmjerena na smanjenje gubitka azota iz stočarske proizvodnje promovisanjem upotrebe tehnika acidifikacija gnojiva; 2. Nefertiti, u vezi sa umrežavanjem evropskih farmi radi razmjene uvođenja inovacija unakrsne oplodnje kroz demonstracije; 3. Fertinnowa, fokusirana na prenos inovativnih tehnika za održivu upotrebu vode na usjevima na koje se primjenjuje fertigacija. Sve gore pomenuto prikazuje koliko se efikasno mogu koristiti fondovi EU i koliko mogu biti korisni kada se projekti sastoje od tri sljedeća faktora: istinsko učešće poljoprivrednika od samog početka; usredsređenje na izvodljiva rješenja, koja je zaista moguće primjeniti na farmama, i na kraju, ali ne najmanje važno, fokusiranje na praktične rezultate i pristupe koji odgovaraju stvarnim potrebama farmera. To garantuje uspješne i opipljive rezultate projekata EU usmjerenih na održivi razvoj ruralnih područja. Stručnjaci takođe predstavljaju važnost nedavnog fokusiranja na organsku poljoprivredu, zaštitu zdravlja tla, održivo korišćenje i upravljanje vodom i procesima mehanizacije, kao i razmjenu znanja tokom sprovođenja projekata.

ALB: Eksperti nga Qendra Këshillimore Bujqësore në Brwinów flet për tre raste studimore të përzgjedhura nga BE, projekte të orientuara drejt praktikës: 1. Acidifikimi i plehut organik, i përqendruar në zvogëlimin e humbjes së azotit nga plehu duke promovuar përdorimin e teknikave të acidifikimit të mbetjeve; 2. Nefertiti, lidhur me Rrjetëzimin e Fermave Evropiane për të Shkëmbyer Marrjen e Inovacionit të Fertilizimit përmes Demonstrimit; 3. Fertinnoëa, përqëndroet në transferimin e teknikave inovative për përdorim të qëndrueshëm të ujit tek te korrat e fertiguara( plehra të tretura ne ujë) Të gjitha cfarë u përmendën më lart, tregojnë se sa me efikasitet mund të përdoren Fondet e BE-së dhe sa të dobishëm mund të jenë ato, kur projektet përmbajnë tre nga faktorët e mëposhtëm: përkushtimin e fermerëve që nga fillimi; përpjekja për zgjidhje të mundshme, për tu zbatuar nëpër ferma, dhe e fundit, por jo më pak e rëndësishmja, përqendrimi në rezultate praktike dhe qasje që i përgjigjen nevojës aktuale të fermerëve. Kjo garanton rezultate të suksesshme dhe të prekshme të projekteve të BE-së të përqendruara në zhvillimin e qëndrueshëm të zonave rurale. Eksperti gjithashtu thekson rëndësinë e përqendrimit të kohëve të fundit në bujqësinë organike, mirëqenien e tokës, përdorimin dhe menaxhimin e qëndrueshëm të mekanizmave të ujitjes ,si dhe shkëmbimin e njohurive gjatë zbatimit të projekteve.

ENG: Expert from the Agroecosystems Department of University of Warmia & Mazury in Olsztyn delivers an insight to the effect of the EU accession on Polish farming, picturing its positive and negative impact, including the importance of schemes related to farm modernisation. Aspects raised by expert, among others, are: radical replacement of old, outdated and worn-out agricultural machinery to a new and modern; specialization, concentration and industrialization of production methods, especially in animal husbandry and a rise of food production and export of Polish food. Negative aspects and challenges mentioned: intensification and increased chemicalization of Polish farming, concentration of agricultural land and capital; maintenance of stockless farms soils which devoid of organic manures, leading to a drop of humus content, making them more susceptible to drought and water and wind erosion.

Author adverts to the need of CAP reform, that includes concerns identified in the European Green Deal; and proposes possible and beneficial solutions for sustainable development of rural areas, such as nutrient recycling, protection of ground and surface waters from eutrophication, de-concentration of animal production, stricter animal welfare standards and provision of more incentives supporting preservation of biodiversity.

SR: Stručnjak sa odeljenja za agroekosisteme Univerziteta Warmia & Mazury u Olsztynu pruža uvid u efekat pristupanja EU na poljsku poljoprivredu, oslikavajući njegov pozitivan i negativan uticaj uključujući važnost šema povezanih s modernizacijom farmi. Aspekti koje su među ostalim istakli stručnjaci su: radikalna zamena starih, zastarelih i dotrajalih poljoprivrednih mašina novim i modernim; specijalizacija, koncentracija i industrijalizacija proizvodnih metoda, posebno u stočarstvu i porast proizvodnje i izvoza hrane proizvedene u Poljskoj. Spomenuti negativni aspekti i izazovi: intenziviranje i povećana hemizacija poljske poljoprivrede, koncentracija poljoprivrednog zemljišta i kapitala; održavanje zemljišta farmi na kojima nema žive stoke a kojoj nedostaje organsko đubrivo, što dovodi do pada sadržaja humusa, što ih čini osetljivijim na sušu i eroziju vode i vetra.

Autor objavljuje potrebu za reformom ZPP-a (CAP) koja uključuje zabrinutost utvrđenu u Evropskom zelenom planu; te predlaže moguća i korisna rešenja za održivi razvoj ruralnih područja, kao što su recikliranje hranjivih sastojaka, zaštita podzemnih i površinskih voda od eutrofikacije, smanjenje koncentracije životinjske proizvodnje, strožiji standardi za dobrobit životinja i pružanje dodatnih podsticaja koji podržavaju očuvanje biodiverziteta.

B/H/S: Stručnjak sa odjeljenja za agroekosisteme Univerziteta Warmia & Mazury u Olsztynu pruža uvid u efekat pristupanja EU na poljsku poljoprivredu, oslikavajući njegov pozitivan i negativan uticaj uključujući važnost šema povezanih s modernizacijom farmi. Aspekti koje su među ostalim istakli stručnjaci su: radikalna zamjena starih, zastarjelih i dotrajalih poljoprivrednih mašina novim i modernim; specijalizacija, koncentracija i industrijalizacija proizvodnih metoda, posebno u stočarstvu i porast proizvodnje i izvoza hrane proizvedene u Poljskoj. Spomenuti negativni aspekti i izazovi: intenziviranje i povećana hemizacija poljske poljoprivrede, koncentracija poljoprivrednog zemljišta i kapitala; održavanje zemljišta farmi na kojima nema žive stoke a kojoj nedostaje organsko đubrivo, što dovodi do pada sadržaja humusa, što ih čini osjetljivijim na sušu i eroziju vode i vjetar.

Autor objavljuje potrebu za reformom ZPP-a (CAP) koja uključuje zabrinutost utvrđenu u Evropskom zelenom planu; te predlaže moguća i korisna rješenja za održivi razvoj ruralnih područja, kao što su recikliranje hranjivih sastojaka, zaštita podzemnih i površinskih voda od eutrofikacije, smanjenje koncentracije životinjske proizvodnje, strožiji standardi za dobrobit životinja i pružanje dodatnih podsticaja koji podržavaju očuvanje biodiverziteta.

ALB: Ekspert nga Departamenti i Agroekosistemit të Universitetit të Warmia & Mazury në Olsztyn jep disa detaje të ndikimit që ka pasur në bujqësinë polake, hyrja e shtetit në BE, duke ilustruar ndikimet pozitiv dhe negativ dhe duke përfshirë rëndësinë e skemave që lidhen me modernizimin e fermave. Disa shembuj janë: rëndësia e zëvendësimit të makinerive bujqësore të vjetra dhe të konsumuara me të reja dhe moderne; specializimi, përqendrimi dhe industrializimi i metodave të prodhimit (veçanërisht në blegtorinë) dhe rritje të prodhimit ushqimor dhe eksportit të tij.

Disa shembuj negativ dhe sfida janë: shpeshtësia e përdorimit të kimikateve në bujqësinë polake; mbajtja e tokave buqësore te pa shfrytëzuara duke mos prodhuar kështu pleh organik, gjë e cila çon në një rënie të përmbajtjes së humusit, duke i bërë arat më të ekspozuar ndaj thatësirës dhe erozionit nga uji dhe era.

Folësi sjell në vëmendje nevojën e reformës CAP, që përfshin trajtimin e problematikave të identifikuara në Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane; dhe na propozon zgjidhje të mundshme dhe të dobishme për zhvillimin e qëndrueshëm të zonave rurale, të tilla si riciklimi i lëndëve ushqyese, mbrojtja e ujërave nëntokësore dhe sipërfaqësore nga eutrofizimi, decentralizimin e shfrytëzimit te blegtorise, standarde më të larta të mirëqenies së kafshëve dhe sigurimi i më shumë nxitësve që mbështesin ruajtjen e biodiversitetit.

ENG: Specialist from the Department of Soil Science Erosion Control and Land Protection of the Institute of Soil Science and Plant Cultivation, delivers a lecture, combining the perspectives of a researcher with a practical farmer insight. Expert provides a comprehensive view on polish farms and rural areas before and after joining the EU, followed by economic transition and privatization process, facing suboptimal situation when most of the farms were small and state-owned, vast share of area was not farmed and many lands abandoned; however, planted after accession with support of EU payments. Further, change from old fashioned agriculture, without chemical products used to fertilize; transformed into more intensive production, with an actual trend to increase the number and size of farms. Moreover, presents how subsidies became an incentive for diversified production, stimulus to set up businesses and establishing new startups – as initiatives more likely to get funding from the EU.

Author exposes importance of structural funds and opportunities of access to EU programmes, such as Rural Development Fund, which relevantly changed image of polish villages and rural areas, emphasizing access to best quality equipment and expertise knowledge, significant raise of quality of living on rural areas, visible improvement of communication infrastructure and economic revenue in terms of increase of import and export value.

SR: Specijalista iz Odeljenja za nauku o tlu i kontrolu erozije i zaštitu zemljišta Instituta za nauku o zemlji i uzgoju biljaka, održava predavanje, kombinujući perspektive istraživača sa praktičnim uvidom farmera. Stručnjak pruža sveobuhvatan pogled na poljske farme i ruralna područja pre i posle pridruživanja EU, praćeno ekonomskom tranzicijom i procesom privatizacije, suočenje sa neoptimalnom situacijom kada je većina farmi bila mala i u državnom vlasništvu, veliki deo površine nije obrađivan, a mnoga zemljišta su napuštena; međutim, zasađena su nakon pristupanja uz podršku EU uplata. Dalje, prelazak sa staromodne poljoprivrede, bez hemijskih proizvoda koji se koriste za đubrenje; transformisana u intenzivniju proizvodnju, sa stvarnim trendom povećanja broja i veličine farmi. Štaviše, predstavlja kako su subvencije postale podsticaj za diverzifikovanu proizvodnju, podsticaj za osnivanje preduzeća i osnivanje novih startupa – kao inicijative za koje je verovatnije da će dobiti sredstva iz EU.

Autor izlaže značaj strukturnih fondova i mogućnosti pristupa programima EU, poput Fonda za ruralni razvoj, koji je bitno promenio sliku poljskih sela i ruralnih područja, naglašavajući pristup najkvalitetnijoj opremi i stručnom znanju, značajno podizanje kvaliteta života u ruralnim oblastima, vidljivo poboljšanje komunikacione infrastrukture i ekonomskih prihoda u smislu povećanja vrednosti uvoza i izvoza.

B/H/S: Specijalista iz Odeljenja za nauku o tlu i kontrolu erozije i zaštitu zemljišta Instituta za nauku o zemlji i uzgoju biljaka, održava predavanje, kombinujući perspektive istraživača sa praktičnim uvidom farmera. Stručnjak pruža sveobuhvatan pogled na poljske farme i ruralna područja prije i poslije pridruživanja EU, praćeno ekonomskom tranzicijom i procesom privatizacije, suočenje sa neoptimalnom situacijom kada je većina farmi bila mala i u državnom vlasništvu, veliki dio površine nije obrađivan, a mnoga zemljišta su napuštena; međutim, zasađena su nakon pristupanja uz podršku EU uplata. Dalje, prelazak sa staromodne poljoprivrede, bez hemijskih proizvoda koji se koriste za đubrenje; transformisana u intenzivniju proizvodnju, sa stvarnim trendom povećanja broja i veličine farmi. Štaviše, predstavlja kako su subvencije postale podsticaj za diverzifikovanu proizvodnju, podsticaj za osnivanje preduzeća i osnivanje novih startupa – kao inicijative za koje je vjerovatnije da će dobiti sredstva iz EU.

Autor izlaže značaj strukturnih fondova i mogućnosti pristupa programima EU, poput Fonda za ruralni razvoj, koji je bitno promijenio sliku poljskih sela i ruralnih područja, naglašavajući pristup najkvalitetnijoj opremi i stručnom znanju, značajno podizanje kvaliteta života u ruralnim oblastima, vidljivo poboljšanje komunikacione infrastrukture i ekonomskih prihoda u smislu povećanja vriednosti uvoza i izvoza.

ALB: Specialist nga Departamenti i Kontrollit të Erozionit të Shkencës së Tokës dhe Mbrojtjes së Tokës të Institutit të Shkencës së Tokës dhe Kultivimit të Bimëve, ligjëron duke kombinuar perspektivat e një studiuesi me një njohuri të brendshme praktike të fermerëve. Eksperti na sjell një pamje gjithëpërfshirëse të fermave polake dhe zonave rurale para dhe pas anëtarësimit në BE. Si pasojë e tranzicionit ekonomik dhe procesit të privatizimit, si fillim situata ishte në kushte nën mesatare ku shumica e fermave ishin të vogla dhe në pronësi të shtetit dhe ku një pjesë e madhe e arave nuk ishte e punuar dhe tokat inshin të braktisura të cilat u mbollën dhe u shfrytëzuan pas pranimit me mbështetjen e fondeve të BE-së. Më pas ndryshoi edhe mënyra e prodhimit nga mënyra e vjetër ku nuk përdoreshin produkte kimike për të fekonduar, zuri vend prodhimi më i shpeshtë, me një trend aktual për të rritur numrin dhe madhësinë e fermave. Subvencionet u bënë një nxitje për prodhimin e larmishëm, stimulimin për krijimin e bizneseve dhe krijimin e ndërmarrjeve të reja – si iniciativa që ka më shumë të ngjarë të marrin fonde nga BE.

Autori thekson rëndësinë e fondeve strukturore dhe mundësitë e hyrjes në programet e BE-së, të tilla si Fondi i Zhvillimit Rural, i cili ndryshoi rrënjësisht imazhin e fshatrave polake dhe zonave rurale, duke i kushtuar rëndësi perdorimit të pajisjeve me cilësi më të mirë dhe njohuri të ekspertizës, rritje të konsiderueshme të cilësisë së jetesës në zonat rurale , përmirësimi i dukshëm i infrastrukturës së komunikimit dhe të ardhurave ekonomike në drejtim të rritjes së vlerës së importit dhe eksportit.

ENG: Expert provides examples of two EU funded initiatives – cluster projects implemented in Poland, dealing with certain areas related to High Nature Value Farming: Conservation and recreation of wetland habitats in Biebrza Valley, being one of Natura 2000 Area in Poland and the project Carp Valley, regarding “Living Eco-Communities” implemented in Western Malopolska.

Expert raises a dilemma about compromising preservation of nature and environment-oriented actions with promotion of local food chains of products in these areas. Moreover, stresses the significance of raising environmental awareness, importance of local community involvement and cooperation between different stakeholders, expert presents also potential for development of tourism combined with protection of cultural heritage.

SR: Predsednik Fondacije za razvojnu politiku, daje primere dve inicijative koje finansira EU – klaster projekata koji se sprovode u Poljskoj, a bave se određenim oblastima koje se odnose na poljoprivrednu proizvodnju visoke prirodne vrednosti: očuvanje i ponovno stvaranje močvarnih staništa u dolini Biebrza, kao jedno od područja Natura 2000 u Poljskoj i projekat Carp Valley, u vezi sa „Živim eko-zajednicama” koji se sprovodi u Zapadnoj Malopoljskoj.

Stručnjak postavlja dilemu oko ugrožavanja očuvanja prirode i delovanja usmerenih na životnu sredinu promocijom lokalnih prehrambenih lanaca proizvoda na ovim prostorima. Štaviše, naglašava značaj podizanja ekološke svesti, važnost uključivanja lokalne zajednice i saradnje između različitih aktera, stručnjak takođe predstavlja potencijal za razvoj turizma u kombinaciji sa zaštitom kulturne baštine.

B/H/S: Predsjednik Fondacije za razvojnu politiku, daje primjere dvije inicijative koje finansira EU – klaster projekata koji se sprovode u Poljskoj, a bave se određenim oblastima koje se odnose na poljoprivrednu proizvodnju visoke prirodne vrijednosti: očuvanje i ponovno stvaranje močvarnih staništa u dolini Biebrza, kao jedno od područja Natura 2000 u Poljskoj i projekat Carp Valley, u vezi sa „Živim eko-zajednicama“ koji se sprovodi u Zapadnoj Malopoljskoj.

Stručnjak postavlja dilemu oko ugrožavanja očuvanja prirode i djelovanja usmjerenih na životnu sredinu promocijom lokalnih prehrambenih lanaca proizvoda na ovim prostorima. Štaviše, naglašava značaj podizanja ekološke svjesti, važnost uključivanja lokalne zajednice i saradnje između različitih aktera, stručnjak takođe predstavlja potencijal za razvoj turizma u kombinaciji sa zaštitom kulturne baštine.

ALB: Kryetari i Fondacionit të Politikave për Zhvillim na sjell dy shembuj të iniciativave të financuara nga BE – projekte të përbashkëta të zbatuara në Poloni, që kanë të bëjnë me aspekte që lidhen me Bujqësinë me Vlera të Larta Natyrore: Ruajtjen dhe rekreacionin e habitateve të ligatinave në Luginën Biebrza, duke qenë një nga Zonat Natura 2000 në Poloni dhe projektin Lugina e Krapit, në lidhje me “Eko-Komunitetet e Gjalla” të zbatuara në Malopolskan Perëndimore.

Eksperti ngre një dilemë rreth të bërit kompromis të ruajtjes së natyrës dhe veprimeve të orientuara nga mjedisi me promovimin e zinxhirëve ushqimorë vendas të produkteve në këto zona. Për më tepër, ai thekson rëndësinë e ndërgjegjësimit për mjedisin, rëndësinë e përfshirjes së komunitetit vendas dhe bashkëpunimin midis aktorëve të ndryshëm, eksperti paraqet gjithashtu potencialin për zhvillimin e turizmit në ndërthurje me mbrojtjen e trashëgimisë kulturore.

ENG: Coordinator in Lublin Eco-Energy Cluster performing within Foundation for Lubelskie Development, presents examples of EU projects implemented at the local level related to renewable energy and energy efficiency. She presents activities of Foundation and its cluster-business incubator, which recently became common social entrepreneurship model: Lublin Eco-Energy Cluster, undertakes actions toward increasing the share of energy produced with the use of renewable energy sources at the local level, especially by small distributed energy; support the development and promotion of local solutions aimed at increasing the share of electricity and heat production with the use of renewable energy sources. Furthermore, the expert introduces goals of new strategy “The Energy Policy of Poland until 2040”, shows how much funds Poland receives from the EU budget in this particular area and what are the perspectives for EU funding for upcoming years.

Moreover, expert mentions about goals aiming to ensure energy security of gminas (polish administrative units) of the Lubelskie Region, based on local energy resources, especially renewable energy sources; to increase the share of renewable energy sources in all sectors and technologies, promote the use of renewable resources on local level and use EU funds to their implementation, and increase the involvement of customers actively participating in the energy market, along with highlighted importance of cooperation on local level of administration units.

SR: Koordinatorka klastera eko-energije iz Lublina, koja deluje u okviru Fondacije za razvoj Lubelskie-a, predstavlja primere projekata EU koji se sprovode na lokalnom nivou u vezi sa obnovljivom energijom i energetskom efikasnošću. Predstavlja aktivnosti Fondacije i njenog klaster-poslovnog inkubatora, koji je nedavno postao uobičajeni model socijalnog preduzetništva: Lublinski eko-energetski klaster, preduzima akcije ka povećanju udela energije proizvedene korišćenjem obnovljivih izvora energije na lokalnom nivou, posebno upotrebom smanjene distribuirane energije; podržava razvoj i promociju lokalnih rešenja usmerenih na povećanje udela proizvodnje električne i toplotne energije korišćenjem obnovljivih izvora energije.

Dalje, stručnjak uvodi ciljeve nove strategije „Energetska politika Poljske do 2040. godine“, pokazuje koliko Poljska dobija sredstava iz budžeta EU u ovoj određenoj oblasti i koje su perspektive za EU finansiranje narednih godina. Štaviše, pominje ciljeve koji imaju za cilj osiguranje energetske sigurnosti gmina (poljskih administrativnih jedinica) regije Lubelskie, zasnovanih na lokalnim izvorima energije, posebno obnovljivim izvorima energije; povećanje udela obnovljivih izvora energije u svim sektorima i tehnologijama, promovisanje upotrebe obnovljivih izvora na lokalnom nivou i korišćenje fondova EU za njihovu primenu i povećanje uključenost kupaca koji aktivno učestvuju na tržištu energije, uz istaknuti značaj saradnje na lokalnom nivou administrativnih jedinica.

B/H/S: Koordinatorka klastera eko-energije iz Lublina, koja deluje u okviru Fondacije za razvoj Lubelskie-a, predstavlja primjere projekata EU koji se sprovode na lokalnom nivou u vezi sa obnovljivom energijom i energetskom efikasnošću. Predstavlja aktivnosti Fondacije i njenog klaster-poslovnog inkubatora, koji je nedavno postao uobičajeni model socijalnog preduzetništva: Lublinski eko-energetski klaster, preduzima akcije ka povećanju udjela energije proizvedene korišćenjem obnovljivih izvora energije na lokalnom nivou, posebno upotrebom smanjene distribuirane energije; podržava razvoj i promociju lokalnih rješenja usmjerenih na povećanje udjela proizvodnje električne i toplotne energije korišćenjem obnovljivih izvora energije.

Dalje, stručnjak uvodi ciljeve nove strategije „Energetska politika Poljske do 2040. godine“, pokazuje koliko Poljska dobija sredstava iz budžeta EU u ovoj određenoj oblasti i koje su perspektive za EU finansiranje narednih godina. Štaviše, pominje ciljeve koji imaju za cilj osiguranje energetske sigurnosti gmina (poljskih administrativnih jedinica) regije Lubelskie, zasnovanih na lokalnim izvorima energije, posebno obnovljivim izvorima energije; povećanje udjela obnovljivih izvora energije u svim sektorima i tehnologijama, promovisanje upotrebe obnovljivih izvora na lokalnom nivou i korišćenje fondova EU za njihovu primjenu i povećanje uključenost kupaca koji aktivno učestvuju na tržištu energije, uz istaknuti značaj saradnje na lokalnom nivou administrativnih jedinica.

ALB: Koordinatore në Grupin Eko-Energjik të Lublinit i realizuar në kuadër të Fondacionit për Zhvillimin të Lublin-it, paraqet shembuj të projekteve të BE-së të zbatuara në nivelin lokal në lidhje me energjinë e rinovueshme dhe efikasitetin e energjisë. Ajo prezanton aktivitetet e Fondacionit dhe inkubatorit të tij të biznesit, i cili kohët e fundit u bë modeli i zakonshëm i sipërmarrjes sociale: Lublin Eco-Energy Cluster, ndërmerr veprime drejt rritjes së pjesës së energjisë së prodhuar me shfrytëzimin e burimeve të ripërtëritshme të energjisë në nivelin lokal, veçanërisht nga shpërndarja e vogël energjetike; mbështesin zhvillimin dhe promovimin e zgjidhjeve lokale që synojnë rritjen e pjesës së energjisë elektrike dhe prodhimit të nxehtësisë duke shfrytëzuar burimet e ripërtëritshme të energjisë.

Për më tepër, ekspertja prezanton qëllimet e strategjisë së re “Politikat e Energjisë së Polonisë deri në vitin 2040”. Ajo tregon se sa fonde merr Polonia nga buxheti i BE-së veçanërisht në këtë fushë dhe cilat janë perspektivat për financimin nga BE-ja për vitet e ardhshme. Për më tepër, ajo përmend qëllimet që synojnë të garantojnë sigurinë e energjisë së ‘gminas’ (njësitë administrative polake) të Rajonit Lubelskie, bazuar në burimet lokale të energjisë, veçanërisht burimet e ripërtëritshme të energjisë; për të rritur pjesën e burimeve të ripërtëritshme të energjisë në të gjithë sektorët dhe teknologjitë, të promovojë përdorimin e burimeve të rinovueshme në nivelin lokal dhe të përdorë fondet e BE-së për zbatimin e tyre, dhe të rrisë përfshirjen e klientëve që marrin pjesë aktivisht në tregun e energjisë, së bashku me rëndësinë e theksuar të bashkëpunimit në nivelin lokalë të njësive të administratës.

ENG: Professor from department of Economics and Organisation of Enterprises from Institute of Economics and Finance SGGW and also expert of Polish Centre for Accreditation, gives insight to European Union food quality standards and its impact on the development of the agri-food sector in Poland, that include three main elements: food security, food safety and food quality. These EU organic standards are designed to ensure fair competition for farmers, as well as, prevent fraud and maintain consumer trust.

Expert gives introduction to Common Agricultural Policy tools and how its design meets changing economic circumstances, as well as, European’s demands and needs, including fair income, competitiveness, food value, climate change, rural areas, environmental care, landscapes, generational renewal, food and public health. Presents how consumers’ awareness is raising, that they are willing to pay more for offered products on the market and support organic farming and production. Mentioned tools and policies provide and secure not only incomes of farmers but also ensures society – consumers that they receive the additional value from agriculture policy, considering also environmental protection, as farmers not only provide food but also ensure care for environment and biodiversity, and increase consumers trust to the farmers for providing high quality of food.

SR: Profesor sa Odeljenja za ekonomiju i organizaciju preduzeća sa Instituta za ekonomiju i finansije SGGV i takođe ekspert Poljskog centra za akreditaciju, daje uvid u standarde kvaliteta hrane Evropske unije i njihov uticaj na razvoj poljoprivredno-prehrambenog sektora u Poljskoj, koji uključuju tri glavna elementa: sigurnost hrane, bezbednost hrane i kvalitet hrane. Ovi organski standardi EU dizajnirani su da osiguraju fer konkurenciju poljoprivrednika, kao i da spreče prevare i održe poverenje potrošača.

Stručnjak daje uvod u alate Zajedničke poljoprivredne politike i kako taj dizajn odgovara promenljivim ekonomskim okolnostima, kao i evropskim zahtevima i potrebama, uključujući fer prihod, konkurentnost, vrednost hrane, klimatske promene, ruralna područja, brigu o životnoj sredini, pejzaže, generacijsko obnavljanje, hranu i javno zdravlje. Predstavlja kako se podiže svest potrošača, da su spremni platiti više za ponuđene proizvode na tržištu i podržati organsku poljoprivredu i proizvodnju. Pomenuti alati i politike obezbjeđuju i osiguravaju ne samo prihode poljoprivrednika, već takođe osiguravaju društvu – potrošačima da dobiju dodatnu vrednost od poljoprivredne politike, uzimajući u obzir i zaštitu životne sredine, jer poljoprivrednici ne samo da obezbjeđuju hranu već i brinu o životnoj sredini i biodiverzitetu i utiču na povećanje poverenja potrošača poljoprivrednicima u obezbeđivanju visokog kvaliteta hrane.

B/H/S: Profesor sa Odjeljenja za ekonomiju i organizaciju preduzeća sa Instituta za ekonomiju i finansije SGGV i takođe ekspert Poljskog centra za akreditaciju, daje uvid u standarde kvaliteta hrane Evropske unije i njihov uticaj na razvoj poljoprivredno-prehrambenog sektora u Poljskoj, koji uključuju tri glavna elementa: sigurnost hrane, bezbjednost hrane i kvalitet hrane. Ovi organski standardi EU dizajnirani su da osiguraju fer konkurenciju poljoprivrednika, kao i da spriječe prevare i održe povjerenje potrošača. Stručnjak daje uvod u alate Zajedničke poljoprivredne politike i kako taj dizajn odgovara promjenljivim ekonomskim okolnostima, kao i evropskim zahtjevima i potrebama, uključujući fer prihod, konkurentnost, vrijednost hrane, klimatske promjene, ruralna područja, brigu o životnoj sredini, pejzaže, generacijsko obnavljanje, hranu i javno zdravlje.

Predstavlja kako se podiže svijest potrošača, da su spremni platiti više za ponuđene proizvode na tržištu i podržati organsku poljoprivredu i proizvodnju. Pomenuti alati i politike obezbjeđuju i osiguravaju ne samo prihode poljoprivrednika, već takođe osiguravaju društvu – potrošačima da dobiju dodatnu vrijednost od poljoprivredne politike, uzimajući u obzir i zaštitu životne sredine, jer poljoprivrednici ne samo da obezbjeđuju hranu već i brinu o životnoj sredini i biodiverzitetu i utiču na povećanje povjerenja potrošača poljoprivrednicima u obezbjeđivanju visokog kvaliteta hrane.

ALB: Profesor nga departamenti i Ekonomisë dhe Organizimit të Ndërmarrjeve nga Instituti i Ekonomisë dhe Financave SGGË dhe gjithashtu ekspertë i Qendrës Polake për Akreditimin, jep të dhëna për standardet e cilësisë së ushqimit të Bashkimit Evropian dhe ndikimin e tij në zhvillimin e sektorit agro-ushqimor në Poloni , që përfshijnë tre elementë kryesorë: siguria, mirëqenia dhe cilësia e ushqimit. Këto standarde organike të BE-së janë krijuar për të siguruar një konkurrencë të ndershme mes fermerëve, si dhe për të parandaluar mashtrimet dhe për të ruajtur besimin e konsumatorit. Eksperti paraqet mjetet e Politikës së Përbashkët Bujqësore dhe mënyrën se si dizajni i saj plotëson rrethanat ekonomike të ndryshueshme, si dhe kërkesat dhe nevojat e Evropës, duke përfshirë të ardhurat e drejta, konkurrencën, vlerën e ushqimit, ndryshimin e klimës, zonat rurale, kujdesin mjedisor, peizazhet, rinovimin e gjeneratave, ushqimin dhe shëndetin publik.

Ai paraqet se si po rritet ndërgjegjësimi i konsumatorëve, se ata janë të gatshëm të paguajnë më shumë për produktet e ofruara në treg dhe të mbështesin bujqësinë dhe prodhimin organik. Mjetet dhe politikat e përmendura mundësojnë dhe sigurojnë jo vetëm të ardhurat e fermerëve, por gjithashtu sigurojnë shoqërinë – konsumatorët që ata marrin vlerën shtesë nga politika bujqësore, duke marrë parasysh edhe mbrojtjen e mjedisit, pasi fermerët jo vetëm sigurojnë ushqim, por gjithashtu sigurojnë kujdes për mjedisin dhe biodiversitetin, dhe rritjen e konsumatorët u besojnë fermerëve për sigurimin e cilësisë së lartë të ushqimit.

ENG: Expert provides lecture from the perspective of a farmer, entrepreneur and rural advisor, based on his personal, practical experience. Speaker presents current main problems of farmers in Poland, including access to capital, contact with administration, problem with sales and prices, lack of water, unfair position of retailers; shattered structure of agriculture, as well as low bargain position, which is a crucial issue for farmers.

Speaker points out the need of cooperation between farmers, entrepreneurs and processors cooperation with researchers and academia, as well as with rural advisors and the public sector, additionally, with focus on the need of gathering funds, as external and differentiated sources of financing. Expert refers to the importance of innovations in agriculture and how they should be developed – first of all, ideas should come from the needs of end users, who should be involved both in creation and validation of these innovations. Agriculture innovators should think about external financial resources, such as public funds or venture capital – which are still not sufficiently developed in Poland. Finally, expert mentions problems concerning falling start-ups – as they should use sale channels of retailers or processors, due to shattered structure of agriculture and high cost of customer acquisition. Moreover, expert presents recent survey’s results conducted among farmers, according to whom, modern technologies and reduction of costs are key factors for survival of entrepreneurships during pandemic situation.

SR: Država predavanje iz perspektive poljoprivrednika, preduzetnika i ruralnog savetnika, na osnovu njegovog ličnog, praktičnog iskustva. Stručnjaci predstavljaju trenutne glavne probleme poljoprivrednika u Poljskoj, uključujući pristup kapitalu, kontakt sa administracijom, problem prodaje i cena, nedostatak vode, nepravedan položaj trgovaca; razbijena struktura poljoprivrede, kao i nisku cenovnu poziciju, što je presudno pitanje za poljoprivrednike.

Ukazuje na potrebu za saradnjom između poljoprivrednika, preduzetnika i prerađivača, saradnjom sa istraživačima i akademskom zajednicom, kao i sa ruralnim savetnicima i javnim sektorom, sa naglaskom na potrebi prikupljanja sredstava, kao spoljnih i diferenciranih izvora finansiranja. Stručnjak se osvrće na značaj inovacija u poljoprivredi i kako ih treba razvijati – pre svega, ideje treba da potiču od potreba krajnjih korisnika, koji treba da budu uključeni u stvaranje i validaciju ovih inovacija. Inovatori u poljoprivredi treba da razmisle o spoljnim finansijskim resursima, poput javnih fondova ili rizičnog kapitala – koji u Poljskoj još uvek nisu dovoljno razvijeni. Pominjanje problema u vezi sa start-up kompanijama u padu – trebalo bi da koriste kanale prodaje trgovaca ili prerađivača, zbog razbijene strukture poljoprivrede i visokih troškova sticanja kupaca. Štaviše, stručnjak predstavlja nedavne rezultate istraživanja sprovedenih među poljoprivrednicima, prema kojima su moderne tehnologije i smanjenje troškova ključni faktori za opstanak preduzetništva tokom pandemijske situacije.

B/H/S: Održava predavanje iz perspektive poljoprivrednika, preduzetnika i ruralnog savjetnika, na osnovu njegovog ličnog, praktičnog iskustva. Stručnjaci predstavljaju trenutne glavne probleme poljoprivrednika u Poljskoj, uključujući pristup kapitalu, kontakt sa administracijom, problem prodaje i cijena, nedostatak vode, nepravedan položaj trgovaca; razbijena struktura poljoprivrede, kao i nisku cjenovnu poziciju, što je presudno pitanje za poljoprivrednike.

Ukazuje na potrebu za saradnjom između poljoprivrednika, preduzetnika i prerađivača, saradnjom sa istraživačima i akademskom zajednicom, kao i sa ruralnim savjetnicima i javnim sektorom, sa naglaskom na potrebi prikupljanja sredstava, kao spoljnih i diferenciranih izvora finansiranja. Stručnjak se osvrće na značaj inovacija u poljoprivredi i kako ih treba razvijati – prije svega, ideje treba da potiču od potreba krajnjih korisnika, koji treba da budu uključeni u stvaranje i validaciju ovih inovacija. Inovatori u poljoprivredi treba da razmisle o spoljnim finansijskim resursima, poput javnih fondova ili rizičnog kapitala – koji u Poljskoj još uvek nisu dovoljno razvijeni. Pominjanje problema u vezi sa start-up kompanijama u padu – trebalo bi da koriste kanale prodaje trgovaca ili prerađivača, zbog razbijene strukture poljoprivrede i visokih troškova sticanja kupaca. Štaviše, stručnjak predstavlja nedavne rezultate istraživanja sprovedenih među poljoprivrednicima, prema kojima su moderne tehnologije i smanjenje troškova ključni faktori za opstanak preduzetništva tokom pandemijske situacije.

ALB: Łukasz Czech na ofron leksion nga perspektiva e një fermeri, sipërmarrësi dhe këshilltari rurale, bazuar në përvojën e tij personale. Ekspertët tregojn problemet kryesore aktuale të fermerëve në Poloni, duke përfshirë krijimin e një kapitali, kontaktin me administratën, problemin me shitjet dhe çmimet, mungesën e ujit, gjendjen e padrejtë të shitësve me pakicë; struktura e shkatërruar të bujqësisë, si dhe çmimet e ulëta të negocimit, e cili është një çështje thelbësore për fermerët.

Ai vë në dukje nevojën për bashkëpunim midis fermerëve dhe sipërmarrësve me studiuesit, si dhe me këshilltarët rurale të sektorit publik. Përveç kësaj, ai vë në dukje nevojën e mbledhjes së fondeve, si burime të jashtme dhe të ndryshme të financimit. Eksperti i referohet rëndësisë së ideve inovtore në bujqësi dhe mënyrës se si ato duhet të zhvillohen – së pari, idetë duhet të vijnë nga nevojat e përdoruesve të fundit, të cilët duhet të përfshihen si në krijimin ashtu edhe në vlerësimin e këtyre inovacioneve. Inovatorët e bujqësisë duhet të mendojnë për burimet e jashtme financiare, të tilla si fondet publike ose kapitali i sipërmarrjes – të cilat ende nuk janë zhvilluar sa duhet në Poloni. Ai përmend problemet në lidhje me rënien e sipërmarrjeve të reja – pasi ato duhet të shfrytëzojn mundësitë si të shitjeve me pakicë ashtu edhe shitjeve dejtë përpunuesve, për shkak të strukturës së shkatërruar të bujqësisë dhe kostos së lartë të blerjes së klientëve. Për më tepër, eksperti paraqet rezultatet e sondazhit të fundit të kryer midis fermerëve, sipas të cilëve, teknologjitë moderne dhe ulja e kostove janë faktorët kryesore për mbijetesën e sipërmarrjeve gjatë situatës së pandemisë.

ENG: Expert provides broad introduction to activity of EIT Food, Europe’s leading food innovation initiative, working to make the food system more sustainable, healthy and trusted. Initiative bringing together the three sides of the ‘knowledge triangle’: business (companies and SMEs), education institutions and research centers. Which aim is to become a global leader in innovation for safe and sustainable food production. The vision of EIT Food is to become the leading European initiative that empowers innovators and entrepreneurs to develop world-class solutions to societal challenges, and create growth and skilled jobs.

Speaker describes 6 EIT food innovation focus areas: Alternative proteins, Sustainable agriculture, Targeted nutrition, Sustainable aquaculture, Digital traceability and Circular food systems. She presents also its mission and strategic objectives: Transparency in the supply chain, addressing low customer trust in their food; Distorted nutritional habits to create consumer valued food for healthier nutrition; Fragmented supply chain for building customer centric connected food system; Sustainability to enhance sustainability through resource stewardship; Skill gaps – aiming to educate to engage, innovate and advance and attract new talents to the food sector, and finally: Limited entrepreneurial culture by catalyzing food sector entrepreneurship and innovation.

Moreover, expert presents programs, such as EIT Jumpstarter, pre-accelerator program supporting idea holders (initiatives like FeJuice from Serbia or FIBERBIO from Romania), being unique collaboration of the 6 EIT Communities from the following sectors: healthcare, agri-food, energy, raw materials, manufacturing and urban mobility; or Government Executive Academy, which aims to build an international network of policy‐makers working on the agri-food related Smart Specialization Strategies by working with European experts in agri-food industry and innovation management.

SR: Pruža široki uvod u aktivnosti EIT Food, vodeće evropske inicijative za inovacije u hrani, koja radi na tome da prehrambeni sistem učini održivijim, zdravim i pouzdanim. Inicijativa koja okuplja tri strane „trougla znanja“: poslovanje (kompanije i MSP), obrazovne institucije i istraživačke centre. Ona ima cilj da postane globalni lider u inovacijama za sigurnu i održivu proizvodnju hrane. Vizija EIT Food je da postane vodeća evropska inicijativa koja omogućava inovatorima i preduzetnicima da razvijaju rešenja svetske klase za društvene izazove i stvaraju rast i kvalifikovana radna mesta.

Govornik opisuje 6 oblasti EIT-a fokusiranih na inovacije u hrani: Alternativni proteini, Održiva poljoprivreda, Ciljana ishrana, Održiva akvakultura, Digitalna sledljivost i Kružni prehrambeni sistemi. Ona takođe predstavlja njenu misiju i strateške ciljeve: Transparentnost u lancu snabdjevanja, baveći se niskim poverenjem kupaca u njihovu hranu; Iskrivljene prehrambene navike za stvaranje hrane koja će korisniku koristiti za zdraviju ishranu; Fragmentovan lanac snabdevanja za izgradnju sistema prehrane koji je usmeren na kupca; Održivost za unapređenje održivosti kroz upravljanje resursima; Praznine u veštinama – čiji je cilj obrazovanje za angažovanje, inovaciju i napredovanje i privlačenje novih talenata u prehrambenom sektoru i na kraju: Ograničena preduzetnička kultura katalizom preduzetništva i inovacija u prehrambenom sektoru.

Štaviše, stručnjak predstavlja programe, poput EIT Jumpstarter, programa pre-akceleratora koji podržava nosioce ideja (inicijative poput FeJuice iz Srbije ili FIBERBIO iz Rumunije), a predstavljaju jedinstvenu saradnju 6 EIT zajednica iz sledećih sektora: zdravstvo, poljoprivredna hrana, energetika , sirovine, proizvodnja i urbana mobilnost; ili Vladina izvršna akademija, koja ima za cilj izgradnju međunarodne mreže kreatora politika koji rade na poljoprivredno-prehrambenim strategijama pametne specijalizacije radeći sa evropskim stručnjacima u poljoprivredno-prehrambenoj industriji i upravljanju inovacijama.

B/H/S: Pruža široki uvod u aktivnosti EIT Food, vodeće evropske inicijative za inovacije u hrani, koja radi na tome da prehrambeni sistem učini održivijim, zdravim i pouzdanim. Inicijativa koja okuplja tri strane „trougla znanja“: poslovanje (kompanije i MSP), obrazovne institucije i istraživačke centre. Ona ima cilj da postane globalni lider u inovacijama za sigurnu i održivu proizvodnju hrane. Vizija EIT Food je da postane vodeća evropska inicijativa koja omogućava inovatorima i preduzetnicima da razvijaju rješenja svjetske klase za društvene izazove i stvaraju rast i kvalifikovana radna mjesta.

Govornik opisuje 6 oblasti EIT-a fokusiranih na inovacije u hrani: Alternativni proteini, Održiva poljoprivreda, Ciljana ishrana, Održiva akvakultura, Digitalna sljedljivost i Kružni prehrambeni sistemi. Ona takođe predstavlja njenu misiju i strateške ciljeve: Transparentnost u lancu snabdjevanja, baveći se niskim povjerenjem kupaca u njihovu hranu; Iskrivljene prehrambene navike za stvaranje hrane koja će korisniku koristiti za zdraviju ishranu; Fragmentovan lanac snabdjevanja za izgradnju sistema prehrane koji je usmjeren na kupca; Održivost za unapređenje održivosti kroz upravljanje resursima; Praznine u vještinama – čiji je cilj obrazovanje za angažovanje, inovaciju i napredovanje i privlačenje novih talenata u prehrambenom sektoru i na kraju: Ograničena preduzetnička kultura katalizom preduzetništva i inovacija u prehrambenom sektoru.

Štaviše, stručnjak predstavlja programe, poput EIT Jumpstarter, programa pre-akceleratora koji podržava nosioce ideja (inicijative poput FeJuice iz Srbije ili FIBERBIO iz Rumunije), a predstavljaju jedinstvenu saradnju 6 EIT zajednica iz sljedećih sektora: zdravstvo, poljoprivredna hrana, energetika , sirovine, proizvodnja i urbana mobilnost; ili Vladina izvršna akademija, koja ima za cilj izgradnju međunarodne mreže kreatora politika koji rade na poljoprivredno-prehrambenim strategijama pametne specijalizacije radeći sa evropskim stručnjacima u poljoprivredno-prehrambenoj industriji i upravljanju inovacijama.

ALB: Milda Kraużlis, na ofron një hyrje në brendësi të aktivitetit të EIT Food, nismës kryesore në Evropë për inovacionit në ushqim, që po punon për ta bërë sistemin ushqimor më të qëndrueshëm, të shëndetshëm dhe të besueshëm. Nisma që bashkon të tre anët e ‘trekëndëshit të njohurive’: bizneset (sipërmarrjet dhe bizneseve të vogla apo të mesme), institucionet arsimore dhe qendrat kërkimore. EIT Food synon të bëhet një udhëheqës global në inovacionin për prodhim të sigurt dhe të qëndrueshëm të ushqimit. Vizioni i EIT Food është të bëhet nisma kryesore evropiane që fuqizon inovatorët dhe sipërmarrësit për të zhvilluar zgjidhje të klasit botëror për sfidat shoqërore dhe për të krijuar vende pune për rritje dhe aftësi.

Folësja përshkruan 6 zona ku është përqendruara inovacioni ushqimor të EIT: Proteinat alternative, bujqësia e qëndrueshme, ushqimi i synuar, akuakultura e qëndrueshme, gjurmueshmëria dixhitale dhe sistemet rrethore të ushqimit. Ajo gjithashtu na tregon misionin dhe objektivat strategjikë: Transparenca në zinxhirin e furnizimit, duke adresuar besimin e ulët të konsumatorëve në ushqimin e tyre; Zakonet ushqyese jo të mira kërkojnë furnizimin me ushqim me vlera të larta e të shëndetshmë për konsumatorët; Përpjekja e vazhdueshme për të rritur qëndrueshmërinë përmes administrimit të burimeve; Boshllëqet e aftësive – që synojnë të edukojnë për t’u angazhuar, përtërirë dhe avancuar dhe tërhequr talente të reja në sektorin e ushqimit, dhe së fundmi: Kulturë e kufizuar sipërmarrëse duke katalizuar ndërmarrjen dhe inovacionin e sektorit të ushqimit.

Për më tepër, ekspertja prezanton programe, të tilla si EIT Jumpstarter, program para acelerator që mbështet ideuesit (iniciativa si FeJuice nga Serbia ose FIBERBIO nga Rumania), duke qenë bashkëpunim unik i 6 Komuniteteve të EIT nga sektorët e mëposhtëm: kujdesi shëndetësor, agro-ushqimi, energjia , lëndët e para, prodhimi dhe lëvizshmëria urbane; ose Akademia Ekzekutive e Qeverisë, e cila synon të ndërtojë një rrjet ndërkombëtar të politikëbërësve që punojnë në Strategjitë e Specializimit të ‘Zgjuar’ në lidhje me agroushqimin duke punuar me ekspertë evropianë në industrinë agro-ushqimore dhe menaxhimin e inovacionit.

ENG: Expert shows examples of start-ups and entrepreneurship, supported by EIT Food, among others: NapiFeryn BioTech, which developed and patented technology to obtain food grade proteins from the material left over after pressing oil from rapeseed; Biotrem – Polish technology company developing an innovative production process of bio-based tableware and packaging from sustainable organic raw materials, such as wheat bran, corn bran, cassava by-products, seaweed, algae, and also from bio-based polymers; SatAgro, which aspires to be a world-class, intuitive, scalable, and affordable online service which supports farms of different sizes by linking them with state-of-the-art satellite monitoring and connected agroanalytics.

Expert provides insight to two interesting programs run by EIT Food: TEST FARMS, through which agricultural start-ups are linked with farmers to help them validate and test their products and services, showcase their business to customers and investors and to support technological transformation and EIT Food GROW, which aim is promotion of ancient cereals, medicinal and aromatic plants in three countries: Poland, Italy and Spain. Speaker also describes EIT Food efforts for promotion of regenerative agriculture in the EU and present principles of regenerative agriculture: minimal soil distribution, diverse crop rotations (including cover crops), permanent land cover.

SR: Pokazuje primere pokretanja preduzeća i preduzetništva, uz podršku EIT Food, između ostalog: NapiFeryn BioTech, koji je razvio i patentirao tehnologiju za dobijanje prehrambenih proteina iz materijala koji je ostao nakon presovanja ulja iz uljane repice; Biotrem – poljska tehnološka kompanija koja razvija inovativan proizvodni proces posuđa i ambalaže na biološkoj osnovi od održivih organskih sirovina, poput pšeničnih mekinja, kukuruznih mekinja, nusproizvoda manioke, morskih algi, algi, a takođe i od polimera na bio bazi; SatAgro, koji teži da bude svetska klasa, intuitivna, koja ima mogućnost napretka i pristupačna onlajn usluga koja podržava farme različitih veličina povezujući ih sa vrhunskim satelitskim nadzorom i povezanom agroanalitikom.

Stručnjak pruža uvid u dva zanimljiva programa koja vodi EIT Food: TEST FARMS, putem kojih se novoosnovana poljoprivredna preduzeća povezuju sa poljoprivrednicima kako bi im pomogli da potvrde i testiraju svoje proizvode i usluge, predstave svoje poslovanje kupcima i investitorima i podrže tehnološku transformaciju i EIT Food GROW, čiji je cilj promocija drevnih žitarica, lekovitih i aromatičnih biljaka u tri države: Poljskoj, Italiji i Španiji. Govornik takođe opisuje napore EIT Food-a za promociju regenerativne poljoprivrede u EU i prisutne principe regenerativne poljoprivrede: minimalna distribucija tla, raznovrsne rotacije usjeva (uključujući pokrivne useve), trajni pokrivač zemljišta.

B/H/S: Pokazuje primjere pokretanja preduzeća i preduzetništva, uz podršku EIT Food, između ostalog: NapiFeryn BioTech, koji je razvio i patentirao tehnologiju za dobijanje prehrambenih proteina iz materijala koji je ostao nakon presovanja ulja iz uljane repice; Biotrem – poljska tehnološka kompanija koja razvija inovativan proizvodni proces posuđa i ambalaže na biološkoj osnovi od održivih organskih sirovina, poput pšeničnih mekinja, kukuruznih mekinja, nusproizvoda manioke, morskih algi, algi, a takođe i od polimera na bio bazi; SatAgro, koji teži da bude svjetska klasa, intuitivna, koja ima mogućnost napretka i pristupačna onlajn usluga koja podržava farme različitih veličina povezujući ih sa vrhunskim satelitskim nadzorom i povezanom agroanalitikom.

Stručnjak pruža uvid u dva zanimljiva programa koja vodi EIT Food: TEST FARMS, putem kojih se novoosnovana poljoprivredna preduzeća povezuju sa poljoprivrednicima kako bi im pomogli da potvrde i testiraju svoje proizvode i usluge, predstave svoje poslovanje kupcima i investitorima i podrže tehnološku transformaciju i EIT Food GROW, čiji je cilj promocija drevnih žitarica, ljekovitih i aromatičnih biljaka u tri države: Poljskoj, Italiji i Španiji. Govornik takođe opisuje napore EIT Food-a za promociju regenerativne poljoprivrede u EU i prisutne principe regenerativne poljoprivrede: minimalna distribucija tla, raznovrsne rotacije usjeva (uključujući pokrivne usjeve), trajni pokrivač zemljišta.

ALB: Mateusz Ciasnocha, na tregon shembuj të sipërmarrjeve të reja të mbështetura nga EIT Food, ndër të cilat janë: NapiFeryn BioTech, i cili zhvilloi dhe patentoi teknologji që sigurojnë marrjen maksimalet të proteinave nga materiali i mbetur pas shtypjes së farave të basanit për vaj.

Biotrem – Një kompani polake që zhvillon një teknologji të re prodhimi të pjatave dhe tasave të kuzhinës dhe paketimeve duke përdorur si bazë lëndë të para organike, të tilla si krunde gruri, krunde misri, zhardhokë, alga deti dhe gjithashtu nga polimere me bazë organike;

SatAgro, i cili aspiron të jetë një shërbim online i klasit botëror, intuitiv, i shkallëzuar dhe i përballueshëm, synon të mbështet ferma të madhësive të ndryshme duke i lidhur ato me metoda risi e të nivelit më të lartë satelitor dhe agroanalitikën e duhur.

Eksperti na sjellë kënvështrimin e brendshëm të dy programeve interesante të drejtuara nga EIT Food: TEST FARMS, përmes të cilit sipërmarrësit e rinjë lidhen me fermerët për t’i ndihmuar ata të vlerësojnë dhe testojnë produktet dhe shërbimet e tyre, të prezantojnë biznesin e tyre tek klientët dhe investitorët dhe të mbështesin transformimin teknologjik dhe EIT Food GROË, i cili synon promovimin e drithërave të hershme, bimëve medicinale dhe aromatike në tre vende: Poloni, Itali dhe Spanjë. Folësi gjithashtu përshkruan përpjekjet e EIT Food për promovimin e bujqësisë rigjeneruese në BE dhe parimet e tanishme të bujqësisë rigjeneruese: shpërndarja minimale e tokës, rotacionet e lashta të kulturave (duke përfshirë të mbjellat), mbulesa e përhershme e tokës.

ENG: Expert provides examples of activities run or supported by EIT Food, Europe’s leading food innovation initiative. These are, among others: HUB Hackaton: Future Food, which gathered more than 100 hackathon participants, mentors and speakers from all over the Baltics and Scandinavia, while the winning team received tickets to an industry event in the Netherlands and one of the winning teams participated in EIT Food Innovation prize. Another example provided by expert is project EWA: Empowering Women in Agri-food, which goal is empowering women from rural areas to grow their own businesses, boosting entrepreneurship skills among female population in RIS countries, scouting innovative ideas and being entry point for other EIT Food programmes for startups, training, mentoring, business coaching and networking opportunities for women entrepreneurs in the agrifood sector. The objective of programme is to motivate early stage female entrepreneurs to harness their power, understand their innate ability to succeed and overcome any obstacles, equip them with the appropriate knowledge, confidence and networks to successfully start and develop sustainable businesses. Author presents also initiative RIS Fellowships, dedicated to MSc students, graduates and young entrepreneurs. They will reveal their talent in the agri-food sector, throughout gaining hands-on experiences and strengthening their job-related skills, including analytical thinking and creative problem-solving, when RIS Fellowship interns will be engaged in learning-by-doing activities (internal projects and tasks of EIT Food Partners) carried out by each hosting company.

Speaker also presents Food Foresight COVID-19 and its project stages: diagnosis and horizon scanning, COVID-19 Impact Mapping, scenarios drawing, highlighting consequences, policy and investment implications, regarding impact on the agri-food sector in 12 RIS countries from Central and Eastern Europe. Furthermore, speaker briefly presented key opportunities for sustainable recovery for farmers and input providers coming from report.

SR: Pruža primere aktivnosti koje vodi ili podržava EIT Food, vodeća evropska inicijativa za inovacije u hrani. To su, između ostalog: HUB Hackathon: Future Food, koji je okupio više od 100 učesnika hackathon-a, mentora i govornika iz celog Baltika i Skandinavije, dok je pobednički tim dobio karte za industrijski događaj u Holandiji a jedan od pobedničkih timova učestvovao je u nagradi EIT za inovaciju u hrani. Još jedan primer koji pruža stručnjak je projekat EWA: Osnaživanje žena u poljoprivredno-prehrambenoj industriji, čiji je cilj osnaživanje žena iz ruralnih područja da razvijaju sopstveni posao, jačanje preduzetničkih veština među ženskom populacijom u zemljama RIS-a, traženje inovativnih ideja i postajanje ulaznom tačkom za ostale EIT Prehrambene programe za startap-ove, obuku, mentorstvo, poslovno podučavanje i mogućnosti umrežavanja za žene preduzetnice u poljoprivredno-prehrambenom sektoru. Cilj programa je da motiviše preduzetnice u ranoj fazi da iskoriste svoju moć, razumeju svoju urođenu sposobnost da uspeju i prevaziđu sve prepreke, opreme ih odgovarajućim znanjem, samopouzdanjem i umreže ih za uspešno pokretanje i razvoj održivog poslovanja. Autor takođe predstavlja inicijativnu RIS stipendiju, posvećenu studentima na master programu, diplomcima i mladim preduzetnicima. Oni će otkriti svoj talenat u poljoprivredno-prehrambenom sektoru, tokom sticanja praktičnih iskustava i jačanja svojih veština vezanih za posao, uključujući analitičko razmišljanje i kreativno rešavanje problema, kada će pripravnici RIS stipendije biti angažovani u aktivnostima učenja kroz rad (interni projekti i zadaci EIT Food Partners) koje sprovodi svaka kompanija domaćin.

Govornik takođe predstavlja analizu kojom se predviđa uticaj COVID-a 19 na hranu (Food Forseight COVID 19) i faze projekta: dijagnostikovanje i sagledavanje perspektive, Mapiranje uticaja COVID-19, pravljenje scenarija, isticanje posledica, upletenost politike i investicija u vezi sa uticajem na poljoprivredno-prehrambeni sektor u 12 zemalja RIS-a iz centralne i istočne Evrope. Dalje, govornik je ukratko predstavio ključne mogućnosti za održivi oporavak poljoprivrednika i dobavljača ulaznih sredstava koji potiču iz izveštaja.

B/H/S: Pruža primjere aktivnosti koje vodi ili podržava EIT Food, vodeća evropska inicijativa za inovacije u hrani. To su, između ostalog: HUB Hackathon: Future Food, koji je okupio više od 100 učesnika hackathon-a, mentora i govornika iz cijelog Baltika i Skandinavije, dok je pobjednički tim dobio karte za industrijski događaj u Nizozemskoj a jedan od pobjedničkih timova učestvovao je u nagradi EIT za inovaciju u hrani. Još jedan primjer koji pruža stručnjak je projekat EWA: Osnaživanje žena u poljoprivredno-prehrambenoj industriji, čiji je cilj osnaživanje žena iz ruralnih područja da razvijaju sopstveni posao, jačanje preduzetničkih vještina među ženskom populacijom u zemljama RIS-a, traženje inovativnih ideja i postajanje ulaznom tačkom za ostale EIT Prehrambene programe za startape, obuku, mentorstvo, poslovno podučavanje i mogućnosti umrežavanja za žene preduzetnice u poljoprivredno-prehrambenom sektoru. Cilj programa je da motiviše preduzetnice u ranoj fazi da iskoriste svoju moć, razumiju svoju urođenu sposobnost da uspiju i prevaziđu sve prepreke, opreme ih odgovarajućim znanjem, samopouzdanjem i mrežama za uspješno pokretanje i razvoj održivog poslovanja. Autor takođe predstavlja inicijativnu RIS stipendiju, posvećenu studentima na master programu, diplomcima i mladim preduzetnicima. Oni će otkriti svoj talenat u poljoprivredno-prehrambenom sektoru, tokom sticanja praktičnih iskustava i jačanja svojih vještina vezanih za posao, uključujući analitičko razmišljanje i kreativno rješavanje problema, kada će pripravnici RIS stipendije biti angažovani u aktivnostima učenja kroz rad (interni projekti i zadaci EIT Food Partners) koje sprovodi svaka kompanija domaćin.

Govornik takođe predstavlja analizu kojom se predviđa uticaj COVID-a 19 na hranu (Food Forseight COVID 19) i faze projekta: dijagnostikovanje i sagledavanje perspektive, Mapiranje uticaja COVID-19, pravljenje scenarija, isticanje posljedica, upletenost politike i investicija u vezi sa uticajem na poljoprivredno-prehrambeni sektor u 12 zemalja RIS-a iz centralne i Istočne Evrope. Dalje, govornik je ukratko predstavio ključne mogućnosti za održivi oporavak poljoprivrednika i dobavljača ulaznih sredstava koji potiču iz izvještaja.

ALB: Aleksandra Niżyńska sjell shembuj të disa aktiviteteve të organizuar dhe të mbështetura nga nisma EIT Food, nisma kryesore në Evropë për inovacionit në ushqim. Dy prej aktiviteteve: HUB Hakaton dhe Future Food mblodhën më shumë se 100 pjesëmarrës, mentorë dhe folës nga të gjitha vendet Balltike dhe Skandinave. Njërës nga skuadrave fituese iu dhanë bileta për një ngjarje industriale në Hollandë dhe një tjeter mori pjesë në konkursin e ideve inovatore në ushqim të quajtur “EIT FOOD Innovation Prizes”. Ekspertja gjithashtu përmend si shembull projektin EWA: Fuqizimin e Grave në Agro-ushqim, pojekt i cili synon, të fuqizoj gratë nga zonat rurale të rrisin biznesin e tyre, të rrisin aftësitë e sipërmarrjes nga gratë në vendet e RIS (shtete të skemës rajonale të inovacionit), të kërkojnë ide inovatore dhe të sigurojnë kështu një baze fillestare për të marrë pjesë edhe në programet të EIT Food që mbështetesin sipërmarrjet e reja në sektorin e ushqimit, në trajnime dhe mentorime në fushën e biznesit duke mundësuar njohjen dhe rrjetëzimin e grave sipërmarrëse. Objektivi i programit është të motivojë gratë sipërmarrëse në fazat e hershme që të shfrytëzojnë potencialin e tyre, të kuptojnë aftësinë e tyre të lindur në të pasurit sukses dhe kapërcyerit çdo pengesë, t’i pajisë ato me njohuritë, besimin dhe rrjetet e duhura për të filluar dhe zhvilluar me sukses biznese të qëndrueshme. Folësja na prezanton edhe iniciativën e Bursave RIS, kushtuar studentëve të masterit, atyre të diplomuar dhe sipërmarrësve të rinj. Ata do të shfaqin talentin e tyre në sektorin agro-ushqimor, duke fituar përvojë praktike dhe duke forcuar aftësi për punë si, mendimin kritik dhe zgjidhje kreative të problemeve, ku praktikantët e Bursave RIS do të angazhohen në aktivitete të të mësuarit duke bërë ( projekte dhe detyra të brendshme të partnerëve të EIT Food) të organizuara nga secila kompani pritëse.

Përmendet këtu edhe një nga programet më të rëja te ndërmarra këtë vitë kundrejt situatës së tanishme, perspektivat përtej pandemisë (Food Foresight COVID-19) dhe fazat e këtij projekti, ku ekspertët kanë parashikuar disa skenare se çfarë mundë të ndodhë duke analizuar të dhëna dhe duke adresuar pikat e dobëta në sektorin e Agro-ushqimor në 12 vendet e RIS nga Evropa Qendrore dhe Lindore nga ku kanë nxierrë disa skenarë të mundshëm si pasojë e politikave apo investimeve ne këtë sektor.

Gjithashtu na prezantohen shkurtimisht disa mundësi kryesore për rimëkëmbjen e qëndrueshme për fermerët dhe grupet nga te cilët janë marrë të dhënat e raportit!

ENG: Co-founder of Plantalux, family-owned start-up based in Lublin, dealing with technology supporting plant growth under greenhouse crops, presents the practical insight for idea of his business. Expert shows its advantages and challenges as well as opportunities for entering to international markets, channels of communication with clients and benefits of taking advantage of accelerators and European programs as sources of funding and support for development of company.

Company’s experts designed and then created a COB LED lamp with a selected light spectrum, necessary for the proper course of photosynthesis. Combined with high energy efficiency, this causes almost all electricity to be converted into light absorbed by plants. The company’s project involves the commencement of production and the introduction to the market of lighting fixtures for lighting plants (vegetables, fruit, flowers) in greenhouses. Ultimately, the lamp will work with an application supporting its operation and a number of external sensors (humidity, temperature, carbon dioxide, sunlight) in order to optimize plant growth. The company has built an application that works with a number of sensors, which in combination with lamps creates a coherent system, allowing for efficient planning and management of greenhouse production, while reducing electricity consumption.

Entrepreneur believes that lighting industry has good growth prospects and may be a tangible alternative to the increasingly demanding greenhouse horticulture industry. To know more how to meet the needs of the greenhouse market, Plantalux representatives participate in many domestic and international industry events.

SR: Suosnivač Plantalux-a, porodičnog preduzeća sa sedištem u Lublinu, koje se bavi tehnologijom koja podržava rast biljaka pod plasteničkim kulturama, predstavlja praktični uvid u ideju svog poslovanja. Stručnjak pokazuje prednosti i izazove, kao i mogućnosti za ulazak na međunarodna tržišta, kanale komunikacije sa klijentima i prednosti iskorišćavanja akceleratora i evropskih programa kao izvora finansiranja i podrške razvoju kompanije.

Stručnjaci kompanije su dizajnirali, a zatim kreirali COB LED lampu sa odabranim spektrom svetlosti, neophodnim za pravilan tok fotosinteze. U kombinaciji sa visokom energetskom efikasnošću, ovo dovodi do pretvaranja gotovo sve električne energije u svetlost koju biljke apsorbuju. Projekat kompanije uključuje početak proizvodnje i uvođenje na tržište rasvetnih tela za osvetljenje biljaka (povrće, voće, cveće) u plastenicima. Na kraju, lampa će raditi sa aplikacijom koja podržava njen rad i nizom spoljnih senzora (vlaga, temperatura, ugljen-dioksid, sunčeva svetlost) kako bi se optimizovao rast biljaka. Kompanija je izgradila aplikaciju koja radi sa brojnim senzorima, što u kombinaciji sa lampama stvara koherentan sistem, omogućavajući efikasno planiranje i upravljanje plasteničkom proizvodnjom, istovremeno smanjujući potrošnju električne energije.

Preduzetnik veruje da industrija osvetljenja ima dobre izglede za rast i da može biti opipljiva alternativa sve zahtevnijoj industriji hortikulture staklenika. Da bi znali više kako da zadovolje potrebe tržišta plastenika, predstavnici kompanije Plantalux učestvuju u mnogim domaćim i međunarodnim industrijskim događajima.

B/H/S: Suosnivač Plantalux-a, porodičnog preduzeća sa sjedištem u Lublinu, koje se bavi tehnologijom koja podržava rast biljaka pod plasteničkim kulturama, predstavlja praktični uvid u ideju svog poslovanja. Stručnjak pokazuje prednosti i izazove, kao i mogućnosti za ulazak na međunarodna tržišta, kanale komunikacije sa klijentima i prednosti iskorišćavanja akceleratora i evropskih programa kao izvora finansiranja i podrške razvoju kompanije.

Stručnjaci kompanije su dizajnirali, a zatim kreirali COB LED lampu sa odabranim spektrom svjetlosti, neophodnim za pravilan tok fotosinteze. U kombinaciji sa visokom energetskom efikasnošću, ovo dovodi do pretvaranja gotovo sve električne energije u svjetlost koju biljke apsorbuju. Projekat kompanije uključuje početak proizvodnje i uvođenje na tržište rasvjetnih tijela za osvjetljenje biljaka (povrće, voće, cvijeće) u plastenicima. Na kraju, lampa će raditi sa aplikacijom koja podržava njen rad i nizom spoljnih senzora (vlaga, temperatura, ugljen-dioksid, sunčeva svjetlost) kako bi se optimizovao rast biljaka. Kompanija je izgradila aplikaciju koja radi sa brojnim senzorima, što u kombinaciji sa lampama stvara koherentan sistem, omogućavajući efikasno planiranje i upravljanje plasteničkom proizvodnjom, istovremeno smanjujući potrošnju električne energije.

Preduzetnik veruje da industrija osvjetljenja ima dobre izglede za rast i da može biti opipljiva alternativa sve zahtjevnijoj industriji hortikulture staklenika. Da bi znali više kako da zadovolje potrebe tržišta plastenika, predstavnici kompanije Plantalux učestvuju u mnogim domaćim i međunarodnim industrijskim događajima.

ALB: Bashkëthemelues i Plantalux, një sipërmarrje familjare me seli në Lublin, që merret me teknologji që mbështesin rritjen e bimëve në sera, na paraqet një kënvështrim praktik për idenë e biznesit të tij. Eksperti tregon avantazhet dhe sfidat e tij si dhe mundësitë për të hyrë në tregjet ndërkombëtare, kanalet e komunikimit me klientët dhe përfitimet e shfrytëzimit të akseleratorëve dhe programeve evropiane si burime të financimit dhe mbështetjes për zhvillimin e kompanisë.

Ekspertët e kompanisë dizenjuan dhe më pasë krijuan një llambë LED COB me një spektër të zgjedhur drite, të nevojshëm për rrjedhën e duhur të fotosintezës. Kombinuar me efikasitet të lartë të energjisë, kjo bën që pothuajse e gjithë energjia elektrike të shndërrohet në dritë të thithur nga bimët. Projekti i kësaj sipërmarrje përfshin fillimin e prodhimit dhe futjen në treg të pajisjeve ndriçuese për ndriçimin e bimëve (perime, fruta, lule) në serra. Së fundmi, llamba do të punojë nëpërmjet një aplikacion që kontrollon funksionimin e saj dhe një numër sensorë të jashtëm (lagështia, temperatura, dioksidi i karbonit, rrezet e diellit) në mënyrë që të përmirësojm rritjen e bimëve. Kompania ka ndërtuar një aplikacion që punon me një numër sensorësh, të cilët në kombinim me llambat krijon një sistem koherent, duke lejuar planifikimin dhe menaxhimin efikas të prodhimit në serra, duke ulur konsumin e energjisë elektrike.

Sipërmarrësi beson se industria e ndriçimit ka perspektiva të mira në rritjeje dhe mund të jetë një alternativë konkrete për industrinë gjithnjë e më të kërkuar të industrisë së hortikulturës në sera. Për të ditur më shumë sesi të plotësoni nevojat e tregut të serrave, përfaqësuesit e Plantalux marrin pjesë në shumë ngjarje të industrisë vendase dhe ndërkombëtare.

ENG: Expert presents polish start-up: Smart Berries, which created easy, fast and portable test designed for testing fruit and fruit products rich in polyphenol content. Application allows to check exact content of polyphenols in fruits and interpret the results. Designed mostly for juice manufacturers and fruit farmers.

For an introduction, expert describes beneficial impact of polyphenols, which are the plant compounds that help achieve a variety of health benefits and its regular consumption to improve digestion and protect against heart disease, type 2 diabetes and couple of other diseases. Polyphenols have also anti-inflammatory and antioxidant properties, they decrease blood pressure and improve insulin sensitivity. Listed products with compounds include red wine, dark chocolate, tea and blueberries etc.

Speaker presents how “Smart Berries Test” works, application features and its advantages, such as possibility to: assess the quality of raw fruit right before purchase, rate final product and the products of the competition, choose the optimal moment for the harvest, and eventually, to prove to the client that particular fruit and fruit products are healthy and rich in polyphenols. Expert shows what kind of challenges Smart Berries had to face and opportunities for Smart Berries, also under COVID circumstances. Further, gives a glimpse on kinds of assistance that company like Smart Berries can obtain on initial stage. This in fact, is not only financial one, but also support in business development, management and networking – from different sources, including: business accelerator, European initiative – EIT Food, Women Entrepreneurial Network, companies and others.

SR: Predstavlja poljski start-up: Smart Berries (Pametne bobice), koji je stvorio lagan, brz i prenosiv test dizajniran za ispitivanje voća i voćnih proizvoda bogatih sadržajem polifenola. Aplikacija omogućava proveru tačnog sadržaja polifenola u voću i tumačenje rezultata. Dizajnirano uglavnom za proizvođače sokova i proizvođače voća.

Za uvod, stručnjak opisuje blagotvorni uticaj polifenola, koji su biljna jedinjenja koja pomažu u postizanju različitih zdravstvenih blagodati a njihova redovna konzumacija poboljšava varenje i zaštitu od srčanih bolesti, dijabetesa tipa 2 i nekoliko drugih bolesti. Polifenoli takođe imaju antiinflamatorna i antioksidativna svojstva, smanjuju krvni pritisak i poboljšavaju osetljivost na insulin. Navedeni proizvodi sa jedinjenjima uključuju crveno vino, tamnu čokoladu, čaj i borovnice itd.

Govornik predstavlja kako funkcioniše „Smart Berries Test“, karakteristike primene i njegove prednosti, kao što su mogućnost da se: proceni kvalitet sirovog voća neposredno pre kupovine, oceni konačni proizvod i proizvodi konkurencije, odabere optimalni trenutak za berbu i na kraju, da dokaže klijentu da su određeno voće i voćni proizvodi zdravi i bogati polifenolima. Stručnjak pokazuje s kakvim se izazovima mora suočiti Smart Berries i mogućnosti za Smart Berries, takođe u okolnostima COVID-a. Dalje, daje uvid u vrste pomoći koje kompanija poput Smart Berries može dobiti u početnoj fazi. Ovo u stvari nije samo finansijska, već i podrška u poslovnom razvoju, upravljanju i umrežavanju – iz različitih izvora, uključujući: akcelerator poslovanja, evropsku inicijativu – EIT Food, Žensku preduzetničku mrežu, kompanije i druge.

B/H/S: Predstavlja poljski start-up: Smart Berries (Pametne bobice), koji je stvorio lagan, brz i prenosiv test dizajniran za ispitivanje voća i voćnih proizvoda bogatih sadržajem polifenola. Aplikacija omogućava provjeru tačnog sadržaja polifenola u voću i tumačenje rezultata. Dizajnirano uglavnom za proizvođače sokova i proizvođače voća.

Za uvod, stručnjak opisuje blagotvorni uticaj polifenola, koji su biljna jedinjenja koja pomažu u postizanju različitih zdravstvenih blagodati a njihova redovna konzumacija poboljšava varenje i zaštitu od srčanih bolesti, dijabetesa tipa 2 i nekoliko drugih bolesti. Polifenoli takođe imaju antiinflamatorna i antioksidativna svojstva, smanjuju krvni pritisak i poboljšavaju osjetljivost na insulin. Navedeni proizvodi sa jedinjenjima uključuju crveno vino, tamnu čokoladu, čaj i borovnice itd.

Govornik predstavlja kako funkcioniše „Smart Berries Test“, karakteristike primjene i njegove prednosti, kao što su mogućnost da se: procijeni kvalitet sirovog voća neposredno prije kupovine, ocjeni konačni proizvod i proizvodi konkurencije, odabere optimalni trenutak za berbu i na kraju, da dokaže klijentu da su određeno voće i voćni proizvodi zdravi i bogati polifenolima. Stručnjak pokazuje s kakvim se izazovima mora suočiti Smart Berries i mogućnosti za Smart Berries, takođe u okolnostima COVID-a. Dalje, daje uvid u vrste pomoći koje kompanija poput Smart Berries može dobiti u početnoj fazi. Ovo u stvari nije samo finansijska, već i podrška u poslovnom razvoju, upravljanju i umrežavanju – iz različitih izvora, uključujući: akcelerator poslovanja, evropsku inicijativu – EIT Food, Žensku preduzetničku mrežu, kompanije i druge.

ALB: Katerina Makarova na prezanton sipërmarrjen Polake : Aplikacioni ‘Smart Berries’, i cili përmban informacione të lehtë dhe të shpejtë të dizajnuar për testimin e frutave dhe produkteve të frutave të pasura me përmbajtje polifenoli. Aplikqcioni lejon të kontrollohet përmbajtja e saktë e polifenolit në fruta dhe më pasë aplikacioni nxjerrë rezultatet. Ai është projektuar kryesisht për prodhuesit e lëngjeve dhe fermerët e frutave.

Si fillim, ekspertja përshkruan ndikimet pozitive të polifenoleve, të cilat janë përbërësit bimorë që ndihmojnë në arritjen e një larmie përfitimesh shëndetësore nga konsumimin i rregullt për të përmirësuar tretjen dhe për të mbrojtur nga sëmundjet e zemrës, diabeti i tipit 2 dhe disa sëmundje të tjera. Polifenolët gjithashtu kanë veti anti-inflamatore dhe antioksiduese, ato ulin presionin e gjakut dhe përmirësojnë ndjeshmërinë ndaj insulinës. Produktet te cilat kanë në përbërjen e tyrë polifenol përfshijnë verën e kuqe, çokollatën e zezë, çajin dhe boronicat etj.

Folësja na tregon mënyrën se si funksionon “Smart Berries Test”, veçorit e aplikacionit dhe avantazhet e tij, të tilla si mundësia për të: vlerësuar cilësinë e frutave të papërpunuara para blerjes, vlerësimi i produktit përfundimtar dhe vlerësimi i produktit të konkurentëve, zgjedhja e momentin optimal për korrjen dhe përfundimisht, për t’i vërtetuar klientit se produktet apo frutat janë të shëndetshme dhe të pasura me polifenole. Ekspertja tregon se çfarë lloj sfidash dhe mundësish kanë pasur Smart Berries edhe për shkak të pandemisë. Më tej ekspertja na përmend disa mënyra se si mund të ndihmohet një sipërmarrje si Smart Berries në fazat e saj fillestare. Dhe në fakt nuk është vetëm ndihma financiare që nevojitet, por gjithashtu mbështetja në zhvillimin e biznesit, menaxhimin dhe rrjetëzimin në burime të ndryshme si për shembull, aceleratorët e biznesit, iniciativa evropiane – EIT Food, Rrjetin e Grave Sipërmarrëse, si edhe kompani të tjera.

ENG: Precision farming and robotics systems will enable farms to become more profitable, efficient and environmentally friendly. This function is already performed by vertical farms, where crops are grown all year round, using much less water and energy than traditional agriculture. Vertigo Farms, the plants are not only cultivated in a completely ecological way, but also thanks to supercritical extraction with carbon dioxide they obtain maximum nutritional value. Owner of the Polish start-up Vertigo Farms, which is first company in Europe which succeed to obtain pure extracts from plants grown with method of vertical farming, explains his own idea for alternative to modern plant breeding, which puts a heavy burden on our climate. Company not only grows plants in completely safe conditions for health, but also uses the so-called supercritical carbon dioxide. In this way, pure plant extracts are obtained without losing their properties. Entrepreneur presents the idea for a business, its advantages, sources of funding and opportunities for entering to international markets, also in COVID circumstances. Furthermore describes the technology used and process itself: drying the plants, then using so-called supercritical carbon dioxide, which is a technique in which carbon dioxide pass through the dried plants in a gaseous form, which allows to extract oily substances from plants and obtain extracts, which go to food, cosmetics and medicines, to be of the highest quality, free from microplastics, heavy metals, as well as essential oils or essential oils that are already the end product.

This method guarantee primarily the health of consumers, but is also good for the environment as no chemical use is needed, farmland is not degraded and extracts or entire raw materials do not need to be transported from the other side of the world, contributing to carbon dioxide emissions. Moreover, it helps to save water as the technology uses 90 to 95% less water than comparable cultivation in traditional agricultural methods.

SR: Sistemi precizne poljoprivrede i robotike omogućiće farmama da postanu profitabilnije, efikasnije i ekološki prihvatljivije. Ovu funkciju već obavljaju vertikalne farme, gde se usevi gaje tokom cele godine, koristeći mnogo manje vode i energije nego tradicionalna poljoprivreda. Vertigo Farms, biljke ne samo da se uzgajaju potpuno ekološki način, već i zahvaljujući nadkritičnoj ekstrakciji ugljen-dioksidom dobijaju maksimalnu hranljivu vrednost. Dawid Drzewiecki, vlasnik poljske start-up kompanije Vertigo Farms, koja je prva kompanija u Evropi koja uspeva da dobije čiste ekstrakte iz biljaka uzgajanih metodom vertikalne poljoprivrede, objašnjava sopstvenu ideju za alternativu savremenom uzgoju biljaka, što predstavlja veliko opterećenje na našem podneblju. Kompanija ne samo da uzgaja biljke u potpuno bezbednim zdravstvenim uslovima, već koristi i takozvani nadkritični ugljen-dioksid. Na taj način se dobijaju čisti biljni ekstrakti bez gubitka svojstava. Preduzetnik predstavlja ideju za posao, njegove prednosti, izvore finansiranja i mogućnosti za izlazak na međunarodna tržišta, takođe u COVID okolnostima. Dalje opisuje tehnologiju koja se sama koristi i obrađuje: sušenje biljaka, zatim upotreba takozvanog nadkritičnog ugljen-dioksida, što je tehnika u kojoj ugljen-dioksid prolazi kroz osušene biljke u gasovitom obliku, što omogućava izdvajanje uljnih supstanci iz biljaka i dobijanje ekstrakta, koji se koriste u hrani, kozmetici i lekovima, da budu najkvalitetniji, bez mikroplastike, teških metala, kao i dobijanje esencijalnih ulja koja su već krajnji proizvod.

Ova metoda garantuje prvenstveno zdravlje potrošača, ali je dobra i za životnu sredinu, jer nije potrebna upotreba hemikalija, poljoprivredno zemljište nije degradirano, a ekstrakti ili sirovine ne moraju se transportovati sa drugog kraja sveta, doprinoseći emisiji ugljen dioksida. Štaviše, pomaže uštedi vode jer tehnologija koristi 90 do 95% manje vode od uporedivog uzgoja u tradicionalnim poljoprivrednim metodama.

B/H/S: Sistemi precizne poljoprivrede i robotike omogućiće farmama da postanu profitabilnije, efikasnije i ekološki prihvatljivije. Ovu funkciju već obavljaju vertikalne farme, gde se usjevi gaje tokom cijele godine, koristeći mnogo manje vode i energije nego tradicionalna poljoprivreda. Vertigo Farms, biljke ne samo da se uzgajaju potpuno ekološki način, već i zahvaljujući nadkritičnoj ekstrakciji ugljen-dioksidom dobijaju maksimalnu hranljivu vrijednost. Dawid Drzewiecki, vlasnik poljske start-up kompanije Vertigo Farms, koja je prva kompanija u Evropi koja uspijeva da dobije čiste ekstrakte iz biljaka uzgajanih metodom vertikalne poljoprivrede, objašnjava sopstvenu ideju za alternativu savremenom uzgoju biljaka, što predstavlja veliko opterećenje na našem podneblju. Kompanija ne samo da uzgaja biljke u potpuno bezbjednim zdravstvenim uslovima, već koristi i takozvani nadkritični ugljen-dioksid. Na taj način se dobijaju čisti biljni ekstrakti bez gubitka svojstava. Preduzetnik predstavlja ideju za posao, njegove prednosti, izvore finansiranja i mogućnosti za izlazak na međunarodna tržišta, takođe u COVID okolnostima. Dalje opisuje tehnologiju koja se sama koristi i obrađuje: sušenje biljaka, zatim upotreba takozvanog nadkritičnog ugljen-dioksida, što je tehnika u kojoj ugljen-dioksid prolazi kroz osušene biljke u gasovitom obliku, što omogućava izdvajanje uljnih supstanci iz biljaka i dobijanje ekstrakta, koji se koriste u hrani, kozmetici i lijekovima, da budu najkvalitetniji, bez mikroplastike, teških metala, kao i dobijanje esencijalnih ulja koja su već krajnji proizvod.

Ova metoda garantuje prvenstveno zdravlje potrošača, ali je dobra i za životnu sredinu, jer nije potrebna upotreba hemikalija, poljoprivredno zemljište nije degradirano, a ekstrakti ili sirovine ne moraju se transportovati sa drugog kraja svijeta, doprinoseći emisiji ugljen dioksida. Štaviše, pomaže uštedi vode jer tehnologija koristi 90 do 95% manje vode od uporedivog uzgoja u tradicionalnim poljoprivrednim metodama.

ALB: ‘Bujqësia preçize’ dhe sistemet e robotikës do të lejojnë që fermat të bëhen më fitimprurëse, efikase dhe mbrojtëse ndaj mjedisit. Ky funksion kryhet tashmë nga fermat vertikale, ku të korrat rriten gjatë gjithë vitit, duke përdorur shumë më pak ujë dhe energji sesa bujqësia tradicionale. Fermat Vertikale ku bimët jo vetëm që kultivohen në një mënyrë krejt ekologjike, por edhe falë teknologjise së vecimit të dyoksidit të karbonit duke i djegur molekulat e tij, bimët marrin vlerën maksimale ushqyese. Dawid Drzewiecki është pronar i sipërmarrjes polake Vertigo Farms, e cila është sipërmarrja e parë në Evropë që arrin të marrë ekstrakte të pastra nga bimët e rritura me metodën e bujqësisë vertikale. Ai shpjegon idenë e tij për alternativa moderne të mbarështimit të bimëve, metoda të cilat nuk duhet të rëndojnë mbi klimën tonë. Kompania jo vetëm që rrit bimë në kushte plotësisht të sigurta për shëndetin, por gjithashtu përdor të ashtuquajturën veçimin e dyoksidit të karbonit. Në këtë mënyrë, ekstrakte të pastra bimore merren pa humbur vetitë e tyre. Sipërmarrësi na prezanton idenë e biznesit, avantazhet, burimet e financimit dhe mundësitë për të hyrë në tregjet ndërkombëtare, madje edhe në rrethanat e shkatuara nga COVID. Për më tepër ai na përshkruan teknologjinë e përdorur si dhe procesin: thahen bimët, pastaj përdoret i ashtuquajturit veçimin i dyoksidit te karboni në gjendje superkritike, e cila është një teknikë në të cilën dioksidi i karbonit kalon nëpër bimët e thara në formë të gaztë dhe nga te cilat nxirren substanca vajore te dyoksidit të karbonit dhe merren disa ekstrakte të cilat më pasë shkojnë në ushqim, kozmetikë dhe ilaçe, për ti bërë ato të cilësisë më të lartë, pa mikroplastikë, metale të rënda, apo vajra esencialë në produktin përfundimtar.

Kjo mënyrë siguron kryesisht shëndetin e konsumatorëve, por është gjithashtu metod e mirë për mjedisin pasi nuk përdoren kimikate, toka bujqësore nuk degradohet dhe ekstrakte ose lëndë të para nuk kanë nevojë të transportohen nga ana tjetër e botës, duke çliruar kështu dyoksid karboni. Për më tepër, kursen ujin pasi teknologjia përdor 90 deri 95% më pak ujë sesa kultivimi me metodat bujqësore tradicionale.

Project is implemented by Development Policy Foundation, in partnership with Network for Rural Development in Bosnia and Herzegovina (BiH MRR), Albanian Network for Rural Development (ANRD) and Network for Rural Development of Serbia.

Project is co-financed by the Ministry of Foreign Affairs of Republic of Poland under Public Diplomacy 2020: New Dimension grand scheme.

The content of this website expresses only the views of the authors and cannot be equated with the official position of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland.